بررسی جلوه های ادبیات کارناوال گرای باختینی در رمان لعبه النسیان

کارناوال، کانون پویای روحیه جدال گری شادمانه و آزادیخواهی هنجار شکن مردمی، همواره در رویارویی با مطلق اندیشی های اقتدارگران و هرگونه موقعیت محدودیت آفرین، خودنمایی می کند. بازنمود ادبیاتی مولفه های سنت کارناوالی و روحیه ممنوعیت ستیز جشنواره های مردمی، بعدها در ادبیات کارناوال گرا -به مثابه شاخه ای از نظریه گفتگومندی باختین- در قالب فنون چندی چون پارودی، نسبیت و تقابل های دوگانی، تاج گذاری و تاج برداری، زبان کوچه بازاری، مضامین مرگ، نقاب و دیوانگی و انگاره ضیافت متجلی گشت که هر یک پاسخ کارناوالی شده ای در مقابل روحیه تک سویه نگری و خودبسنده انگاری بود. پروژه روایت پژوهی باختین، کارناوال گرایی را با تاکید بر شیوه تفحصگرانه این اندیشه در باورهای بر سازنده کارناوال، کلیدواژه تحولات رمان مدرن برمی شمرد که قابلیت بازشناسی راهبردهای آثار کارناوال گرا در عینیت بخشی به گرایش آزادی خواهی جزمیت ستیز را فراهم می آورد. از این رو با تکیه بر روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با داده کاوی کتابخانه ای، با رصد نمونه های کارناوال گرایی رمان «لعبه النسیان» در قالب مولفه های مذکور، می کوشیم دستاوردهای «محمد براده» نویسنده مراکشی (1938) را در گفتگومندسازی و ترویج روح دموکراسی چندآوایی در رمان نویسی نوین عرب بازکاویم. مطالعه این رمان از منظر کارناوال گرایی حاکی است: براده، با شیوه های متناسب هر یک از مولفه ها همچون: قدسیت زدایی، منحط سازی مفاهیم متعالی شمرده، وارونگی و جایگزینی نوسانگرانه دوگانی ها، گستاخی اقتدارستیز، ابطال پندار کمال و مبناهای از پیش رسمیت یافته حاکمان و الغاء موقتی عرف ها، نگاه ها، باورها و مرزهای ازپیش خوانده؛ هنجارهای سلسله مراتبی برساخته و مناسبات پایگاهی، قوانین و تابوهای ظاهرا نقض ناپذیر را باژگونه کرده و با تاکید بر چندقطبی گرایی، به ایده تکثرگرایی مرکزیت زدوده و مصادیق آن چون گفتمان های طردشده و اندیشه طبقات به حاشیه رانده، دگربار مرکزیت بخشیده و مخاطب را در سایه فرهنگ آزادی خواهی، به مقام سوژگی و درک چندآوابودگی هستی رسانده و نهایتا لعبه النسیان را به نمونه موفق ادبیات کارناوال گرای جهانی با نکهتی محلی بدل کرده است