مصرف سیگار و بازسازی هویت جنسیتی: تجارب زیسته ی دانشجویان دختر دانشگاه خوارزمی از مصرف سیگار

مصرف سیگار در بین دانشجویان دختر یک پارادوکس اساسی است؛ از این حیث که طبق انتظار، دانشجویان، به عنوان افرادی فرهیخته و تحصیل کرده، از یک سو از آگاهی و شناخت کافی در مورد مصرف سیگار و پیامدهای آن برخوردارند، اما از سوی دیگر، بنابه دلایل مختلفی که نیاز به مطالعه و تدقیق دارد، به مصرف آن گرایش یافته و استمرار می بخشند.

با عنایت به این که هدف اصلی این تحقیق مطالعه ی تجربه ی زیسته دانشجویان دختر از مصرف سیگار و شرایط متنی و ساختاری این تجربه بود، بنابراین پارادایم این تحقیق، تفسیری، روش شناسی آن کیفی و روش آن پدیدارشناسی با رویکرد توصیفی بود. مشارکت کنندگان در این تحقیق دانشجویان دختر دانشگاه خوارزمی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در کلیه ی رشته های تحصیلی در سال تحصیلی 98-1397 بودند که با 13 نفر از آن ها مصاحبه ی عمیق نیمه ساختاریافته با معیار اشباع نظری برای رسیدن به حجم نمونه شد.

دانشجویان دختر با مصرف سیگار و استفاده از آن به عنوان امری به هنجار و ابزاری برای تمایز، دیده شدن و مقاومت علیه گفتمان مردانگی و نظام دانایی، سوژه سازی و کردارهای تقسیم کننده ی آن در جامعه، سعی در بازسازی هویت جنسیتی خود داشته و خواهان آن اند «دیگری» برساخته شده از هویتشان توسط دیگران در خلال مناسبات اجتماعی را تغییر داده و هویت جنسیتی جدیدی را بر مبنای ارزش های مدرن حمل بر خود آرمانی خویش برسازند. این هویت جنسیتی زنان مدرن امروزی امری ثابت و لایتغیر نبوده و تحت تاثیر شرایط و زمینه های مختلف، دستخوش فرایند «بازاندیشی» است؛ یعنی دانشجویان دختر امروز در جامعه ی مدرن، انسان بازاندیش اند و به تعریف و بازتعریف خود از طریق مشاهده و بازتاب اطلاعات روانشناختی و اجتماعی درباره ی مسیرهای ممکن زندگی می پردازند، دایما هویت شخصی خود را خلق و تصحیح می‏کنند، و این که که هستند و چگونه این گونه شدند را مدام مرور می نمایند.

مصرف سیگار هم حوزه ای برای انقیاد و سلطه ی زنان و هم حوزه ای برای مقاومت در برابر ایدیولوژی ها و گفتمان های مسلط است. سیگار کشیدن دانشجویان، یک کنش خودتعریفی، بازتعریفی و یا یک کنش مقاومت برای آنها با هویت های حاشیه ای و داغ ننگ است که سعی می کنند با مصرف آن، هویت جنسیتی خود را بازتعریف و بازسازی کنند.