بازخوانی اولین متن های فارسی روزنامه نگاری در ایران: «تحفه العالم» و «مسیر طالبی»

موضوع: 

هر چند طلیعه آغاز حرفه روزنامه نگاری ایران در زمان محمدشاه قاجار همراه با نشریه «کاغذ اخبار» و کوشش های موسس آن یعنی «میرزا صالح شیرازی»  صورتی قابل توجه یافت و این حرکت در واقع آغاز موج آشنایی ایرانیان با رسانه ها- اگر چه به صورت ابتدایی- نام گرفت، اما برخی نویسندگان و سیاحانی هم بودند روزنامه و روزنامه نگاری را پیش از وی به فارسی زبانان معرفی کردند این متن ها تا حدی بسیار در تاریخ روزنامه نگاری ایران مغفول مانده اند و لازم است از نو بازخوانی و بررسی شوند. سفرنامه «تحفه العالم» نوشته «میرعبدالطیف خان شوشتری» و سفرنامه «مسیر طالبی» نوشته «میرزا ابوطالب خان اصفهانی» از جمله این متون مغفول مانده هستند. در این مقاله سعی بر آن داریم با طرح دو سوال، نقش و اهمیت کتاب های مذکور را در زمینه روزنامه و روزنامه نگاری مورد بازخوانی قرار دهیم: 1. اهمیت کتاب های تحفه العالم و مسیر طالبی در  بافتار اجتماعی و فرهنگی زمانه خود چیست؟ 2. کتاب های تحفه العالم و مسیر طالبی از منظر روزنامه نگاری و علوم رسانه ای دارای چه نکات برجسته و قابل توجهی هستند؟

روش پژوهش: 

این مقاله با رویکردی تاریخی- توصیفی و با روش کتاب شناسی توصیفی/ تحلیلی نگاشته شده است و در صدد است به بررسی نخستین متن های فارسی در زمینه روزنامه نگاری بپردازد.

یافته های مقاله نشان می دهد که دو متن مورد بررسی از منظر معرفی «شیوه های روزنامه نگاری» برای فارسی زبانان دارای اهمیت بسیار هستند، چرا که در زمانه ای نگاشته شدند که هنوز در ایران مفهومی به اسم روزنامه و مطبوعات، ناشناخته بود و همچنین از منظر علم تاریخ نگاری نیز رویکرد «عینی تاریخی» را برای خود برگزیده اند.

در نهایت مقاله پیشنهاد دارد که این متون بازبینی شوند و در سطوح آموزشی روزنامه نگاری مورد بازخوانی قرار گیرند. همچنین اهمیت بررسی متون تاریخی برای درک بهتر سیر تحولی و تکاملی روزنامه نگاری در ایران، از جمله نتایج حاصله پژوهش پیش روی است.