برهم کنش پخش سیلاب و نوع پوشش گیاهی بر بعضی شاخص های زیستی خاک در دشت گربایگان فسا (ایستگاه کوثر)

یکی از شناخته شده ترین شاخص های کیفیت و سلامت خاک فعالیت های زیست شیمی (بیوشیمی) خاک است که در ارزیابی اثر گونه های جنگل کاری شده بر ویژگی های خاک مورد توجه قرار می گیرند. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر بلندمدت اقدام های پخش سیلاب و نوع پوشش گیاهی بر فعالیت آنزیم های فسفاتاز اسیدی و قلیایی، اوره آز و دهیدروژناز و فعالیت میکروبی خاک شامل تنفس پایه و تنفس برانگیخته در سال 1399 انجام شد.

نمونه برداری از خاک اطراف ریشه ی درختان آکاسیا (Acacia salicina Lindl)، اوکالیپتوس (Eucalyptus camaldulensis Dehnh.) و بوته های مرتعی آتریپلکس (Atriplex lentiformis (Torr.) Wats.)، در دو وضعیت با پخش سیلاب و بدون پخش سیلاب از عمق 20-0 سانتی متر با 6 تیمار در سه تکرار انجام شد. تجزیه و تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزار SPSS به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی انجام شد و مقایسه ی میانگین ها با آزمون توکی در سطح پنج درصد صورت گرفت.

نتایج و بحث:

نتایج نشان داد تاثیر برهم کنش پخش سیلاب و نوع پوشش گیاهی بر فعالیت آنزیم های فسفاتاز اسیدی، فسفاتاز قلیایی، اوره آز، دهیدروژناز، تنفس برانگیخته و کربن آلی در سطح یک درصد معنی دار است. فعالیت آنزیم های فسفاتاز اسیدی و فسفاتاز قلیایی در خاک زیرپوشش گونه های درختی آکاسیا و اوکالیپتوس به ویژه در وضعیت پخش سیلاب، بیشتر از فعالیت این آنزیم ها در خاک زیرپوشش گونه ی بوته ای آتریپلکس بود. فعالیت آنزیم اوره آز، در خاک زیر پوشش آتریپلکس دست کاشت با پخش سیلاب، بیش ترین اندازه ی و در خاک زیر پوشش آتریپلکس بدون پخش سیلاب، کم ترین اندازه ی را نشان داد و این تفاوت از نظر آماری با آزمون توکی در سطح پنج درصد معنی دار بود. فعالیت آنزیم دهیدروژناز، در خاک زیر پوشش آتریپلکس دست کاشت با پخش سیلاب، بیش ترین اندازه ی و در خاک زیر پوشش آتریپلکس بدون پخش سیلاب، کم ترین اندازه ی را نشان داد و این تفاوت از نظر آماری با آزمون توکی در سطح پنج درصد معنی دار بود. اندازه ی فعالیت آنزیم دهیدروژناز در خاک زیرپوشش هر سه گونه ی گیاهی آتریپلکس، آکاسیا و  اوکالیپتوس دست کاشت در شرایط پخش سیلاب از نظر آماری با آزمون توکی در سطح پنج درصد تفاوتی نشان ندادند. اندازه ی تنفس پایه در خاک زیرپوشش جنگل دست کاشت آکاسیا، اوکالیپتوس و آتریپلکس در شرایط پخش سیلاب، بیش تر از وضعیت بدون پخش سیلاب بود، هرچند این تفاوت در دو وضعیت بررسی شده از نظر آماری با آزمون توکی در سطح پنج درصد معنی دار نبود. در شرایط پخش سیلاب اندازه ی تنفس برانگیخته در خاک زیرپوشش آتریپلکس بیش تر از اوکالیپتوس بود ولی از نظر آماری با اندازه ی تنفس برانگیخته در خاک زیرپوشش آکاسیا با پخش سیلاب و بدون پخش سیلاب تفاوتی نداشت. بیش ترین و کم ترین اندازه ی تنفس برانگیخته، به ترتیب در خاک زیر پوشش گونه ی آکاسیا و اوکالیپتوس در وضعیت بدون پخش سیلاب مشاهده شد و این تفاوت ها، از نظر آماری با آزمون توکی در سطح پنج درصد معنی دار بودند.

نتیجه گیری و پیشنهادها:

نتایج این بررسی نشان داد که فعالیت آنزیم های خاک می تواند به طور بالقوه اندازه ی کمبود عناصر غذایی را پیش بینی کند. علاوه بر این، جنگل کاری در مناطق خشک، باعث بهبود شاخص های کیفیت خاک می شود. با توجه به نقش مهم موادآلی در بهبود شاخص های زیستی، کیفیت و سلامت خاک، و برای افزایش اندازه ی موادآلی خاک، احیای مراتع سیلابی با پوشش های درختی و بوته ای بومی و سازگار، مدیریت چرا و افزایش دوره های قرق پیشنهاد می گردد.