مسئولیت کیفری سران دولت ها در قبال نقض حق دسترسی به دارو

پرواضح است که حق حیات به عنوان اصلی ترین حق بشری مطرح است. حق بر سلامت نیز که در جهت تضمین حق حیات مطرح می شود، از زمره حقوق اساسی انسان ها است. یکی از حق های مهم و اساسی که در ذیل حق بر سلامت مطرح می شود و جزء مهم ترین حق ها در جهت رسیدن به حق بر سلامت شناخته می شود، حق بر دسترسی به دارو است. هدف از این پژوهش بررسی مسیولیت کیفری سران دولت ها در زمینه نقض حق دسترسی به دارو است.

این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است.

ملاحظات اخلاقی: 

در تمام مراحل پژوهش، امانتداری علمی رعایت شده است.

در اسناد بین المللی حقوق بشری، صراحتا از حق دسترسی به دارو به عنوان یک حق بنیادین نام برده نشده است، اما حق بر سلامت که از حقوق اساسی است، شامل حق بر دسترسی به دارو نیز می شود. حق دسترسی به دارو (در قالب حق کلی تر برخورداری از مراقبت های پزشکی) از حقوق بنیادین بشر محسوب می شود. این حق چه به طور مستقل و چه به طور ضمنی، در قالب حق بر مراقبت های پزشکی، در اسناد بین المللی مختلف مورد حمایت قرار گرفته است. مسیولیت کیفری سران دولت ها در این زمینه قابل بررسی است که بررسی تحلیلی اسناد بین المللی راهگشای راه هستند. نقض حق دسترسی به دارو به مناسبت می تواند جنایت نسل کشی، جنایت علیه بشریت و یا جنایت جنگی محسوب گردد که در برخی از رویه های کیفری بین المللی قابل مشاهده است.

قراردادن عمدی یک گروه در وضعیت زیستی نامناسب که به زوال کلی یا جزیی آنان منجر می شود، از عناصر مادی نسل کشی است. در واقع نابودی غیر مستقیم یک گروه با قراردادن اعضای آن در شرایط زیستی سخت که دیر یا زود به نابودی آن ها خواهد انجامید. از جمله مصادیق این اقدام می توان وضعیت نامناسب تغذیه، اخراج سیستماتیک از محل سکونت و تقلیل خدمات ضروری پزشکی را نام برد. یکی از جنایات شنیع بین المللی بر اساس ماده 7 اساسنامه، جنایات علیه بشریت است که اگر سران دولت ها به صورت عمدی جمعیتی را از دارو به منظور نابودی آن ها محروم نماید، از مصادیق جنایات علیه بشریت خواهد بود. برخلاف جنایات علیه بشریت، هرگونه نقض جدی حقوق بین المللی بشردوستانه، جنایت جنگی محسوب می شود که در ماده 8 اساسنامه مطرح شده است. در این خصوص ترک فعل مانند عدم ارایه مراقبت های لازم پزشکی می تواند مشمول جنایات جنگی قرار گیرد. عنصر معنوی این جنایت می تواند عمد و یا سهل انگاری باشد، بنابراین محکومیت سران دولت ها به ارتکاب این جرایم در مورد عدم تامین دارو برای غیر نظامیان و مجروحان محتمل است. ایراد درد و رنج عظیم یا جراحات جدی به بدن یا سلامت در زمره اقدامات منجر به نقض فاحش کنوانسیون های ژنو است که در دسته جنایات جنگی قرار دارد) وفق بند 25 از قسمت «ب» ماده 8 اساسنامه دادگاه کیفری بین المللی استفاده از گرسنگی دادن به غیر نظامیان به عنوان یک روش جنگی از طریق محروم نمودن آنان از اموالی که برای بقایشان ضروری است (مانند دارو) نیز جرم جنگی بوده و در رویه دولت ها به قاعده عرفی مبدل گشته است.