بررسی ناهنجاری های استاتیک و دینامیک آب گذرهای جاده های جنگلی در ترافیک های مختلف

ایجاد و احداث راه جنگلی باعث برهم زدن تعادل طبیعی جریان آب در عرصه جنگلی می شود. با نصب آب گذر ها و احداث جوی کناری در مسیرهای با ترافیک مختلف، می توان این تعادل را تا حدود زیادی حفظ کرد. آب گذرها یا سازه های زهکشی و همچنین رویه جاده اغلب قبل از هر نوع ناهنجاری و تخریب در نتیجه تاثیر ترافیک های مختلف بر جاده، رفتار و نشانه هایی از خود بروز می دهند که با رفتارنگاری این نشانه ها می توان شدت تخریب را شناسایی و نسبت به حفاظت بموقع اقدام نمود.

در این تحقیق ناهنجاری های ایستا و پویا آب گذرها و رویه جاده های جنگلی در طبقات مختلف ترافیک در سری یک ریحان آباد و سری یک پجیم از طرح جنگلداری الغدیر خلیل شهر مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا مشخصات کلیه آب گذرها (لوله ها، از جنس بتن) شامل ضخامت، قطر و طول آب گذر، عمق آبگذر، شیب و زاویه نصب آن، شیب جاده و دبی آب گذر در مسیرهای با شدت ترافیک متفاوت، با متر و شیب سنج اندازه گیری شد. محاسبه دبی با اندازه گیری سطح مقطع جریان و سرعت جریان با توجه به شعاع هیدرولیکی، ضریب مانینگ و شیب جریان بدست آمد. در بخش ناهنجاری های ایستا، نسبت به بررسی میزان سلامت آب گذر در 4 طبقه و همچنین اندازه گیری شاخص وضعیت رویه جاده های غیرآسفالته (UPCI-unpaved road condition index) اقدام گردید. ناهنجاری پویا شامل میزان لرزش آب گذر هنگام عبور وسایل نقلیه است که با اپلیکیشن لرزش سنج (Vibration meter) محاسبه شد.

نتایج نشان داد، با افزایش عمق نصب آب گذر و شدت ترافیک، مقدار عددی UPCI کاهش می یابد. کمترین مقادیر شاخص UPCI در شیب های طولی کمتر از 5 درصد ثبت شدند. سلامت آب گذر با افزایش زاویه نصب آن افزایش یافت. همچنین کمترین مقادیر سلامت آب گذر در شیب های طولی کمتر از 5 درصد ثبت شدند. به طورکلی کمترین میزان لرزش در مورد آب گذرهای غیرمسلح که در عمق 100-50 سانتی متر، با شیب طولی 8-5 درصد و زاویه 120-100 درجه در جاده های کم ترافیک نصب شده بودند به ثبت رسید. در مسیرهای با ترافیک بیشتر از 4 وسیله نقلیه در روز میزان لرزش آ ب گذر 24/2 ریشتر و در مسیرهای با ترافیک کمتر میزان لرزش آب گذر 99/1 ریشتر برآورد شد. مسلح بودن و عمق آب گذر نیز بر میزان لرزش آب گذر تاثیر مثبت داشت.

هنگام جاده سازی رعایت نکاتی چون ظرفیت بارگذاری، تثبیت بهنگام جاده، درنظرگرفتن مقاومت برشی، متراکم کردن بموقع و نیز اجرای عملیات تحکیم، درنظرگرفتن خواص هیدرولوژیکی (تعداد تقاطع آب گذر، دبی جریان آب، شیب عرضی و رژیم رطوبتی)، ایجاد حوضچه، اعمال عملیات دوره ای در تعمیر و نگهداری جاده ها (جاری و دوره ای) به صورت مستمر در جاده های جنگلی، رعایت عمق، مسلح بودن، شیب طولی جاده، زاویه نصب نسبت به آکس جاده و درنظرگرفتن شدت ترافیک در طراحی آب-گذر ضرورت داشته و می تواند در سلامت، لرزش و کارایی آن موثر باشد.کلمات کلیدی: شاخص وضعیت رویه جاده های غیرآسفالته، سلامت آب گذر، لرزش آب گذر، عمق نصب، زاویه نصب