تحلیل صحت انتساب دیوان خطایی به شاه اسماعیل اول صفوی بر اساس نظریه ژرار ژنت

شاه اسماعیل اول صفوی، میراث دار سیاست و شجاعت شیوخ متاخر صفوی، شیخ جنید و شیخ حیدر، و جد مادری‎اش، اوزون حسن آق قویونلو، و فضیلت و معنویت شیوخ متقدم صفوی، به ویژه شیخ صفی‎الدین اسحاق اردبیلی بود. به گواهی برخی منابع معتبر تاریخی و ادبی، وی طبع شاعری داشت و دیوان خطایی منسوب به اوست؛ اما صحت این انتساب مخالفان و موافقانی دارد. این مقاله به شیوه ی توصیفی-تحلیلی، به بررسی دیوان خطایی و منابع ادبی و تاریخی دوران صفوی بر اساس نظریه ی ترامتنیت ژرار ژنت پرداخته و به این نتیجه رسیده که با توجه به قراین پیرامتنی درونی و بیرونی، انتساب دیوان مذکور به شاه اسماعیل اول صفوی پشتوانه ی علمی، ادبی و تاریخی محکمی دارد. بیشترین قراین پیرامتنی درونی این انتساب، مربوط به «عنوان دیوان» و «تخلص شاعر» است که علاوه بر دلالت بر شخصی واحد، در دیوان خطایی بارها در کنار هم آمده اند. همچنین بیشترین قراین پیرامتنی بیرونی، مربوط به گزارش های تذکره نویسان درباره ی شاعری و انتساب دیوان خطایی به وی با نقل نمونه ای از اشعار اوست. دیگر قراین پیرامتنی عبارت اند از: اشارات مورخان، مولفان فرهنگ ها و دایره المعارف ها، سلسه النسب ها، سفرنامه‎ ها، عاشیق ها و... به شاعری وی که روی هم رفته صحت انتساب دیوان خطایی را به او تایید می کنند.