بررسی انتقادی تطبیق ذوالقرنین بر شخصیت های تاریخی، بر اساس شخصیت شناسی ذوالقرنین در احادیث تفسیری شیعی

قرآن کریم و روایات اسلامی به جناب ذوالقرنین به عنوان شخصیتی تاریخی اشاره نموده اند. مفسران، یافتن مصداق تاریخی ذوالقرنین را مفید و قرینه ای بر صحت مفاد آیات و روایات دانسته اند. دو تطبیق بیش از دیگر نظریات مورد توجه قرارگرفته است: تطبیق بر اسکندر و کوروش. عمده دلایل هر دو نظریه، توجه به داده های تاریخی در مورد زندگی این دو شخصیت است. مساله پژوهش حاضر آن است که آیا در روایات اسلامی با تمرکز بر روایات شیعی، مویداتی برای این تطبیقات وجود دارد یا خیر؟ در ابتدا با محوریت روایات قابل اعتماد شیعی، دوره تاریخی زندگی، نام و نسب، سرگذشت، گستره قدرت و سفرهای ذوالقرنین گزارش شده است، سپس نظریات مفسرین با توجه به داده های تاریخی و سپس روایات وارده در مورد تطبیق ذوالقرنین بر اسکندر و کوروش مورد بررسی قرارگرفته اند. یافته ها هیچ یک از دو نظریه تطبیقی، با شخصیت معرفی شده از جناب ذی القرنین منطبق نیست. وجود و صفات ایشان، از اخبار پنهان شده در تاریخ بوده که توسط وحی یادآوری شده است و لزومی به منطبق نمودن ایشان بر هیچ یک از پادشاهان گذشته نیست.