در کشاکش عقل و نقل: رویکردی تطبیقی به روش و دیدگاه باقلانی، شیخ مفید و عبدالجبار معتزلی در موضوع «نبوت»

شیعه، معتزله و اشاعره بر پایه اصول و مبانی معرفتی خویش، در تبیین «نبوت» اختلافاتی داشته اند. شیعه متاثر از آموزه های خاندان وحی، اعتدال گونه از عقل و نقل بهره جسته اند. در سوی دیگر، معتزله با عقل گرایی افراطی و اشاعره با نقل گرایی افراطی، در فهم و تبیین مسایل معرفتی دین، گاه با چالش ها و خطاهایی روبه رو شده اند. مسیله «نبوت» و ابعاد مختلف آن از جمله مسایلی است که می توان لایه های اختلاف نظر متکلمان مسلمان در آن ها را رهگیری نمود. پژوهش حاضر با روشی، توصیفی تحلیلی، اندیشه های کلامی شیخ مفید، ابوبکرباقلانی و عبدالجبارمعتزلی را در مسیله «نبوت» و موضوعات فرعی آن مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. پژوهش حاضر نشان می دهد که در نظام اندیشه هر سه، پایبندی به «استدلال» جایگاهی ویژه دارد. بررسی ابعاد مختلف «نبوت» در آثار شیخ مفید نشان از اثرپذیری محسوس او از منطق قرآن دارد. اگر چه شیخ مفید در روش شناسی و ضرورت نبوت، کاملا عقلانی و بدون تکیه بر آیات و روایات به بحث می نشیند، باقلانی معرفت دینی را در زمره علوم نظری دانسته و از نظرگاه او، دلایل عقلی در خدمت شرع هستند. عبدالجبارمعتزلی، اثرپذیرفته از دیگر معتزلیان پیش از خود، به «نبوت» نگاهی عقل محور دارد.