تبانی قیمتی الگوریتمی:‏ مطالعه تطبیقی در حقوق رقابت امریکا، اتحادیه اروپا و ایران

کاربرد الگوریتم ها و هوش مصنوعی در بازارهای دیجیتال و به ویژه در عرصه قیمت گذاری و تبانی بر سر تثبیت قیمت، به چالشی جدی برای بنگاه ها، مراجع رقابتی و حقوق دانان مبدل شده است. الگوریتم ها گاه به عنوان وسیله ای برای شکل گیری و نظارت بر تبانی مطرح و گاه در جایگاه رابط بین رقبا، تسهیل کننده تبانی می شوند. در موقعیت های دیگری نیز بدون برقراری تعاملات، بسترساز رفتارهای هماهنگ، رویه های جمعی و تبانی ضمنی در عرصه قیمت گذاری می گردند و حتی شاهد تبانی الگوریتم های بسیار هوشمند با یکدیگر هستیم. نگارنده این مقاله می کوشد تا در یک مطالعه تطبیقی در رهیافت های حقوق امریکا و اتحادیه اروپا، ضمن تبیین جایگاه الگوریتم ها در بازارهای دیجیتال، نقش های مختلف این دست فناوری های نوین را در تبانی قیمتی مورد واکاوی و تحلیل قرار دهد. نوشتار حاضر نشان می دهد که چگونه عملکرد هوش مصنوعی مقوله تبانی قیمتی را دچار تحولات شگرفی کرده است؛ به نحوی که حقوق رقابت در برخی موقعیت ها در مواجهه با این دست اعمال نمی تواند با قاطعیت به طرد یا تایید مشروعیت نحوه قیمت گذاری بپردازد و در میان حقوق دانان نیز در تحلیل موضوع اختلاف نظر زیادی به چشم می خورد. در حقوق رقابت ایران که به طورکلی در حل مشکلات رقابتی بازارهای دیجیتال از پشتوانه قانونی و تجربه عملی بی بهره است، موضوع تبانی قیمتی الگوریتمی، به ویژه در کارتل های ضمنی، با ابهامات مضاعفی روبه رو است. یافته های حاصل از مطالعه تطبیقی حکایت از آن دارد که فارغ از ضرورت تغییر دیدگاه ها درخصوص ابعاد رقابتی قیمت ها در بازارهای مجازی، توجه به نقش فناوری های نوینی نظیر الگوریتم ها و عنایت به حق مشروع پلتفرم ها و استارت آپ ها در پایش و تعدیل قیمت ها در موارد مظنون به نقض موازین رقابتی، باید معیار اصلی را ورود ضرر به کاربرانی قرار داد که در اثر اقدام الگوریتم ها متحمل قیمت های فرارقابتی و گزاف می شوند. در عین حال، نباید از اتخاذ تمهیدات لازم برای کنترل پیشینی الگوریتم ها و توسعه معقول مسیولیت بنگاه های استخدام کننده و توسعه دهندگان الگوریتم های قیمتی غفلت نمود.