اثر رژیم آبیاری، فاصله ردیف کاشت و کود فسفره بر عملکرد و اجزای عملکرد سیاه دانه

آب یکی از عوامل محیطی است که تاثیر عمده ای بر رشد و میزان مواد موثره گیاهان دارویی دارد. گیاهان در طی دوران رشد خود با تنش های متعدد محیطی مواجه می شوند. هر یک از این تنش ها می توانند بسته به میزان حساسیت و مرحله رشد گونه گیاهی، اثرات متفاوتی بر رشد، متابولیسم و عملکرد آن ها داشته باشند. مدیریت مصرف عناصر غذایی نیز از جمله عواملی است که در کنار مدیریت مصرف آب عملکرد کمی و کیفی گیاهان زراعی و دارویی را تحت تاثیر قرار می دهد. فسفر نیز یک ماده مغذی ضروری برای رشد گیاه است. به رشد ریشه، بلوغ گیاه و رشد بذر کمک می کند. فسفر در کنار نیتروژن و پتاسیم یکی از مهم ترین عناصر حیات گیاهی است. خاک به دلایل مختلفی از جمله شسته شدن در اثر باران از فسفر تهی می شود. بنابراین، کشاورزی مدرن متکی به استفاده از کودهای مبتنی بر فسفر است. به همین دلیل این مطالعه به منظور بررسی اثر رژیم آبیاری، فاصله ردیف کاشت و کود فسفره بر عملکرد و اجزای عملکرد سیاه دانه طراحی و اجرا شد.

آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1396 در مزرعه تحقیقاتی شرکت زیبااندیشان اصفهان اجرا شد. سه سطح رژیم آبیاری (50، 100 و 150 میلی متر تبخیر آب از تشتک تبخیر کلاسA) به عنوان فاکتور اصلی، سه سطح کود فسفر (0، 75 و 150 کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل) و سه سطح فاصله ردیف کاشت (20، 30 و 40 سانتی متر) به عنوان فاکتورهای فرعی مورد بررسی قرار گرفت.

نتایج نشان داد که اثر متقابل سه گانه رژیم آبیاری، کود فسفر و فاصله ردیف کاشت بر تمام صفات به جز نسبت وزن دانه به کپسول در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. بیشترین تعداد دانه در کپسول (115 عدد)، وزن هزار دانه (2 گرم) و عملکرد دانه در بوته (2/19 گرم بر گیاه) از رژیم آبیاری 50 میلی متر، فسفر 150 کیلوگرم در هکتار و فاصله ردیف کاشت 30 سانتی متر، بیشترین عملکرد دانه (5907 کیلوگرم در هکتار) و بیولوژیک (8650 کیلوگرم در هکتار) از رژیم آبیاری 50 میلی متر، فسفر 150 کیلوگرم در هکتار و فاصله ردیف کاشت 20 سانتی متر و بیشترین شاخص برداشت (9/69 درصد) از رژیم آبیاری 100 میلی متر، فسفر شاهد و فاصله ردیف کاشت 40 سانتی متر به دست آمد.

براساس نتایج به دست آمده در این آزمایش می توان بیان کرد که اگرچه با افزایش فاصله ردیف و کاهش تراکم، سهم هر بوته از آب، موادغذایی و نور افزایش و این امر سبب افزایش تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در بوته می شود ولی با توجه به اینکه در زراعت عملکرد دانه به عنوان مهم ترین شاخص ارزیابی می باشد لذا در شرایط مشابه رژیم آبیاری 50 میلی متر، فسفر 150 کیلوگرم در هکتار و فاصله ردیف کاشت 20 سانتی متر توصیه می گردد.