تاثیر مصرف کودهای گاوی، کمپوست محلی و فسفره روی برخی خصوصیات رشدی و عملکردی گندم

گندم یکی از پر مصرف ترین گیاهان زراعی ایران و جهان می باشد که حدود 60 تا 70 درصد انرژی غذایی انسان ها را تامین میکند. در مدیریت پایدار خاک، ضمن حاصلخیزی خاک، توجه به حفظ توازن عناصر غذایی آن نیز مهم است. این پژوهش با موضوع بررسی تاثیر استفاده تلفیقی از کودهای آلی و فسفره بر خصوصیات گندم و هدف کاهش مصرف کودهای شیمیایی در جهت خصوصیات مفید خاک و بهبود عملکرد و حفظ محیط زیست صورت گرفت.

این آزمایش در سال زراعی 1400-1399 در مزرعهای واقع در شهرستان سربیشه با استفاده از رقم ارگ گندم به صورت اسپلیت پلات و بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. در این تحقیق مصرف کود آلی در 5 سطح (صفر، 15 و 25 تن کود گاوی، 10 و 20 تن کود کمپوست محلی در هکتار) در کرتهای اصلی قبل از کاشت و مصرف فسفر بر اساس آزمون خاک در 4 سطح صفر، 33، 66 و 100 درصد مقدار توصیه شده در کرتهای فرعی همزمان با کاشت صورت گرفت. در این آزمایش صفات ارتفاع بوته، تعداد برگ، سطح برگ، وزن خشک بوته، تعداد پنجه، تعداد سنبله در بوته، عملکرد دانه و درصد پروتیین اندازه گیری شد.

بیشترین ارتفاع بوته مربوط به سطح عدم کاربرد کود فسفر و سطح 20 تن در هکتار کمپوست محلی (23/70 سانتی متر) بود که به میزان 8/32 درصد نسبت به سطح شاهد افزایش داشت. مشاهده شد که در برهمکنش عامل کود آلی و کود فسفر، بیشترین سطح برگ گندم (8/49سانتی متر مربع) مربوط به سطح 20 تن کود کمپوست محلی تلفیق شده با سطح 150 درصد کود فسفر بود. بیشترین وزن خشک بوته در سطح 20 تن در هکتار کمپوست محلی بود (58/4 گرم) که سبب افزایش50 درصدی این صفت نسبت به شاهد بود. همچنین در تیمار کود فسفر مشخص گردید که بیشترین میزان وزن خشک بوته در سطح 150 درصد میزان توصیه شده به میزان 48/4 گرم بود که نسبت به سطح شاهد 5/34 درصد افزایش داشت. اثر متقابل دو فاکتور مورد بررسی نشان داد که بیشترین تعداد پنجه (7/5) مربوط به سطح 150 کیلوگرم کود فسفر و سطح 20 تن در هکتار کمپوست محلی بود که سبب افزایش 3/1 برابری نسبت به سطح شاهد شد. سطح 25 تن کود گاوی در هکتار سبب افزایش 7/13 درصدی تعداد سنبله در بوته نسبت به شاهد شد. همچنین سطح 20 تن کمپوست محلی سبب افزایش 6/15 درصدی این صفت نسبت به شاهد شد. مصرف به تنهایی فسفر در سطوح 150 و 100 کیلوگرم در هکتار، بیشترین تعداد سنبله (به ترتیب 27/1 و 23/1 سنبله در بوته) را داشت. مشخص گردید بیشترین عملکرد دانه در سطح 20 تن در هکتار کمپوست محلی بود که سبب افزایش 97/41 درصدی این صفت نسبت به شاهد بود. در تیمار کود فسفر مشخص گردید که بیشترین عملکرد دانه در سطح 150 کیلوگرم در هکتار به میزان 6117 کیلوگرم در هکتار بود که نسبت به سطح شاهد 6/39 درصد افزایش داشت. بالاترین درصد پروتیین در اثرساده تیمار کود آلی مربوط به بالاترین سطح کمپوست محلی یعنی 20 تن در هکتار به میزان 97/11 درصد بود. همچنین در اثر ساده کاربرد کود فسفر، بیشترین درصد پروتیین مربوط به 150 درصد میزان توصیه شده فسفر بود که نسبت به شاهد 83/1 درصد افزایش داشت.

نتایج این تحقیق نشان داد که تاثیر کودهای مختلف بر اکثر صفات مورد بررسی مانند ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن خشک برگ و بوته، عملکرد دانه و درصد پروتیین دانه معنی دار بود. به طور کلی، بین اثر ساده تیمارها بیشترین تاثیر مثبت بر اکثر صفات را تیمار کمپوست محلی داشت و عملکرد بهتری نسبت به اثر ساده کود گاوی و کود فسفر نشان داد.