شریعت و طریقت در انجیل توماس و عرفان اسلامی

یکی از متون مهم کتابخانه نجع حمادی انجیل غیررسمی توماس است که از زمان کشف، به جهت اهمیتش در شناخت آموزه های اصیل مسیحیت، توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. لزوم اجرای ظاهری اعمال دینی (شریعت) و باطن آن (طریقت) از جمله موضوعاتی است که در انجیل توماس و در قالب گفتگوها یا مثل های کوتاه مورد اشاره قرار گرفته است. در این انجیل غیررسمی، رفتارهای مزورانه فریسیان و سنت های تقلیدی ایشان مورد انتقاد قرار می گیرد و عیسی شاگردان را به تصحیح نیت و انجام با حضور قلب احکام و اعمال شرعی ترغیب می کند. بنابر بعضی روایات اسلامی، امور دینی به «شریعت» که قوانین شرع و «طریقت» که حیات معنوی و احوال مومنین است، تقسیم شده است و بر این اساس صوفیه، به عنوان حاملان معنوی اسلام، حقیقت دین را دربرگیرنده هر دو بعد شریعت و طریقت و آنها را دو روی یک سکه و گسست ناپذیر می دانند و به سالک توصیه می کنند که در هر مرحله ای از سلوک در عین پایبندی به شرع، اسیر صورت و غافل از معنی نشوند و علاوه بر اجرای احکام شرعی، به باطن آنها نیز عنایت داشته باشند. این مقاله به مقایسه رویکرد انجیل توماس و متون اسلامی به این موضوع پرداخته است.