شبیه سازی تولید و کارایی مصرف آب ارقام بهاره کلزا در اقلیم های گرم و معتدل

کلزا یکی از مهم ترین گیاهان روغنی در سراسر دنیا می باشد. کشت این گیاه به علت درصد روغن بالای آن (حدود 40 تا 45 درصد روغن) می باشد. با این حال، در سال های اخیر سطح زیر کشت گیاه کلزا به علت کمبود آب کاهش پیدا کرده است. کاربرد ارقام مقاوم به خشکی و دارای کارایی مصرف آب بالا می تواند به توسعه سطح زیرکشت و افزایش تولید این گیاه کمک کند. بنابراین این مطالعه به منظور ارزیابی کارایی مصرف آب ارقام بهاره کلزا در اقلیم های گرم و معتدل انجام شد.

هدف از این پژوهش بررسی ارقام مختلف به عنوان راهکاری برای افزایش تولید کلزا و بهبود کارایی مصرف آب این گیاه در اقلیم های مختلف در استان های خوزستان و لرستان بود. برای این هدف چهار شهرستان شامل دو شهرستان خرم آباد و کوهدشت در استان لرستان به عنوان اقلیم های معتدل و نیمه خشک و دو شهرستان دزفول و شوشتر در استان خوزستان به عنوان اقلیم های گرم و خشک انتخاب شدند. ابتدا داده های اقلیمی بلند مدت روزانه (شامل دمای کمینه و بیشینه، بارندگی و تابش روزانه) این شهرستان ها جمع آوری شد. ارقامی که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفتند شامل Hyola308 (زودرس)، Hyola401 (متوسط رس) و RGS003 (دیررس) بودند. همچنین به منظور شبیه سازی رشد و عملکرد کلزا تحت مناطق مختلف از مدل APSIM-Canola استفاده گردید. در این مطالعه برای تمامی تجزیه های آماری و رسم شکل ها از نرم افزار OriginPro 9.1 استفاده شد.

نتایج و بحث:

 نتایج این مطالعه نشان داد که صفات مورد بررسی (شامل عملکرد دانه، زیست توده، کارایی مصرف آب، وزن دانه، تبخیر و تعرق واقعی، میانگین دما در طول دوره رشد و طول دوره رشد کلزا) تحت تاثیر رقم و منطقه (نوع اقلیم) قرار داشتند. بر اساس نتایج به دست آمده در مجموع آزمایش های بلند مدت شبیه سازی بالاترین مقدار عملکرد دانه و کارایی مصرف آب (به ترتیب 3037 کیلوگرم در هکتار و 9/6 کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر) در سطح رقم متوسط رس Hyola401 به دست آمد. همچنین نتایج مشخص نمود که مناطق معتدل و نیمه خشک نسبت به مناطق گرم و خشک مقدار عملکرد دانه، زیست توده و کارایی مصرف آب را به ترتیب 2507 کیلوگرم در هکتار، 10100 کیلوگرم در هکتار و 7/2 کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر افزایش می دهد. تیمار خرم آباد × Hyola401 به علت میانگین کمتر دما در طول دوره رشد (9/10 درجه سانتی گراد) و طول دوره رشد (9/224 روز) بیشتر، بالاترین مقدار کارایی مصرف آب، عملکرد دانه و زیست توده (به ترتیب 9 کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر، 4954 و 17943 کیلوگرم در هکتار) را به خود اختصاص داد در حالی که کمترین مقدار صفات مذکور در تیمار دزفول × Hyola308 (به ترتیب 5 کیلوگرم در هکتار بر میلی‎متر، 1369 و 5514 کیلوگرم در هکتار) ثبت گردید.

به طور کلی نتایج نشان داد که توسعه کشت کلزا در مناطق معتدل می تواند در جهت افزایش تولید این گیاه در کشور و در راستای پایداری سیستم های کشت کلزا قرار گیرد. همچنین استفاده از یک رقم متوسط رس مانند Hyola401 در هر دوی اقلیم های معتدل و گرم می تواند از طریق تولید بیشتر به ازای آب مصرفی باعث افزایش کارایی مصرف آب و پایداری سیستم های تولید کلزا مورد توجه قرار بگیرد.