مطالعه ساختار روایت در مثنوی های غنایی خواجوی کرمانی با تکیه بر دیدگاه ژرار ژنت «مطالعه موردی: همای و همایون و گل و نوروز»

منظومه های عاشقانه شعر فارسی از بسترهای مناسبی هستند که می توان از طریق مطالعه آن ها به شناخت و درک «ساختار روایی متون غنایی» دست یافت. از همان آغاز شعر فارسی بزرگانی مانند فخرالدین اسعد گرگانی به طبع آزمایی در این عرصه پرداخته و آثاری را خلق کرده اند که از نظر ساختار روایی با الگوهای قصه های عامیانه انطباق دارند. خواجوی کرمانی نیز به تبعیت از افرادی مانند نظامی گنجوی، مثنوی هایی آفریده که با الگوهای روایی نظریه پردازان امروزی قابل مطالعه و موشکافی است. مثنوی های «همای و همایون» و «گل و نوروز»  از آثار خواجوی کرمانی در قرن هشتم هستند که به شرح عشق و سوز و گداز دو شاهزاده ایرانی و شامی نسبت به دختران «قیصر روم» و «پادشاه چین» می پردازند. با توجه به طبقه بندی انواع ادبی، این دو منظومه را می توان در گروه «رمانس» جای داد. این پژوهش به شیوه توصیفی - تحلیلی به یافتن شواهد و مثال هایی از دیدگاه های ژرار ژنت در آثار غنایی خواجوی کرمانی پرداخته و تلاش می کند به این پرسش پاسخ دهد که در ساختار روایات مثنوی های عاشقانه خواجوی کرمانی، کدام یک از مولفه های مورد نظر ژرار ژنت قابل بررسی هستند؟ روایت شناسی یا دستور زبان روایت، با بررسی فرم یک اثر ادبی می کوشد به نظام معنایی ای فراتر از متن دست یابد و گفتار روایی یا متن را فهم پذیر کند. روایت شناسی مجموعه ای از احکام کلی درباره سبک های روایی، نظام های حاکم بر روایت یا داستان گویی و ساختار پیرنگ است. ژنت برای توصیف و تحلیل ساختارهای متون ادبی پنج مبحث را مهم می داند: نظم، تداوم، بسامد، وجه و لحن. این پنج عامل در چارچوب نظریه «زمان در روایت» جای می گیرند. پژوهش حاضر این پنج مبحث را در ساختار روایی دو مثنوی «همای و همایون» و «گل و نوروز» شرح و واکاوی می کند. یافته ها حاکی از آن است که منظومه های مورد تحلیل، ساختار داستانی و روایی استواری دارند و این پنج مبحث به وضوح در آن ها نمود یافته است. شکل لحظه ای و خطی روایت بدون ارجاع به گذشته، شتاب مثبت و ثابت، وجود تکرار و بسامد، پرداختن به جزییات و... از جمله این مولفه ها هستند.