تحلیل مناظره خسرو و فرهاد به روایت نظامی گنجوی و خانای قبادی از دیدگاه اصول همکاری گرایس

از دیدگاه پل گرایس، استاد فلسفه تحلیلی در سده بیستم میلادی (1913 1988م)، شکل گیری هر گفتگویی در گرو رعایت چهار شرط بنیادین است. این اصول که عبارتند از اصل کمیت، اصل کیفیت، اصل ربط و اصل رعایت عرف و روش، به اصول همکاری گرایس مشهور شده اند. او که با توضیح و تبیین این اصول توانسته نظریه کارآمدی در بیان معانی ضمنی جملات عرضه کند، نشان داده است که نقض یک یا چند اصل از اصول یادشده به سبب اغراض خاصی اتفاق می افتد. با کاربست این نظریه می توان معانی ضمنی متون به ویژه نوع مناظره را که مبتنی بر گفتگو است، تحلیل کرد. مناظره خسرو و فرهاد از معروف ترین مناظره های تاریخ ادبیات فارسی است که در همه ابیات آن یک یا چند اصل از اصول گرایس نقض شده است. در پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام گرفته، مصادیق نقض اصول گرایس در مناظره یادشده از نظامی و ترجمه کردی آن از خانای قبادی بررسی شده و تاثیر نقض این اصول بر ترجمه مذکور بیان شده است. نتایج پژوهش بیان کننده آن است که بسامد بالای تخطی از اصول ارتباط و کیفیت در شعر نظامی، علاوه بر فضاسازی و ایجاد معانی هنری، ترجمه و تقلید از این متن را دشوار ساخته است. به همین دلیل خانای قبادی برای ایجاد فضای هنری ناگزیر با حذف بخشی از مناظره، به اطناب روی آورده و اصل کمیت را نقض کرده است.