دامنه عقلانیت اخلاقی از نگاه ابن تیمیه و ملاصدرا

در این پژوهش با تمرکز بر موضوع عقلانیت اخلاقی، آرای ابن تیمیه و ملاصدرا در این موضوع تحلیل و بررسی می شود. با قبول عقلانیت اخلاقی در جایگاه رویکردی که افزون بر مبنای عقلانی، به سازگاری عمل نتیجه باور دارد، می توان اندیشه دو متفکر را این گونه تفکیک کرد: الف) ابن تیمیه با قبول وابستگی تام اخلاق به شریعت در مسیر نظریه موسوم به امر الهی (حسن و قبح شرعی) گام برمی دارد و در حوزه عمل اخلاقی هم نوعی از تکلیف گرایی شریعت محور را توسعه بخشیده است. ب) ملاصدرا با تکیه بر تمایز مفهومی و این همانی مصداقی دین و اخلاق، رویکرد موسوم به نظریه قانون طبیعی (حسن و قبح عقلی) را مرجح می داند و در حوزه عمل اخلاقی هم به رویکرد فضیلت گرایانه متمایل شده است. با این وصف و در مقام داوری به نظر می رسد رویکرد ملاصدرا از حیث توجه به ارزش و استقلال عقلانی حیات اخلاقی و همچنین از حیث توجه به ابعاد زیستی تجربی اخلاق در برابر آنچه ابن تیمیه عرضه کرده است، برتری نمایانی دارد.