ارزیابی پاسخ های رشدی، عملکردی و فیزیولوژیکی خیار شاخدار آفریقایی (Cucumis metuliferus L.) به تنش کم آبیاری

تنش خشکی به عنوان یک تنش غیرزیستی مهم رشد و عملکرد گیاهان را کاهش می دهد. به منظور بررسی اثر تنش کم آبیاری بر رشد، عملکرد و شاخص های فیزیولوژیکی خیار شاخدار آفریقایی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه زنجان در سال 1398 انجام شد. سطوح آبیاری شامل سه سطح 100، 80 و 60 درصد نیاز آبی گیاه بود. نتایج نشان داد که تنش کم آبیاری، رشد و عملکرد میوه را بطور معنی داری کاهش داد. کمترین طول بوته، تعداد میوه (9/10) و عملکرد بوته (6/1 کیلوگرم) در تیمار کم آبیاری 60 درصد حاصل شد. وزن میوه تحت تاثیر تنش کم آبیاری افزایش یافت و بیشترین وزن متوسط میوه (05/164 گرم) در تیمار کم آبیاری 80 درصد حاصل شد. کیفیت میوه به طور معنی داری تحت تاثیر تیمار آبیاری قرار گرفت. سفتی بافت میوه و مقدار ویتامین ث تحت تنش کم آبیاری کاهش یافت و مواد جامد محلول کل، مقدار فنل کل و ظرفیت آنتی اکسیدانی میوه افزایش یافت به طوری که بیشترین مقدار مواد جامد محلول (43/4 درصد بریکس)، فنل (6/7 میلی گرم بر گرم وزن تر) و ظرفیت آنتی اکسیدانی (78/48 درصد) و حداقل مقدار ویتامین ث (02/10 میلی گرم بر 100 میلی لیتر) و سفتی بافت میوه (73/2 کیلوگرم بر سانتی متر مربع) در تیمار کم آبیاری 60 درصد مشاهده شد. با افزایش تنش کم آبیاری، محتوای نسبی آب برگ و محتوای کلروفیل، غلظت عناصر فسفر و پتاسیم برگ کاهش یافت. درصد نشت یونی، محتوای کاروتنویید و تجمع پرولین در پاسخ به افزایش تنش کم آبیاری به طور معنی داری افزایش یافت. در تیمار کم آبیاری 80 درصد، اگرچه عملکرد میوه 9/13 درصد کاهش یافت ولی در مصرف آب 20 درصد صرفه جویی شد و با افزایش مواد جامد محلول و ظرفیت آنتی اکسیدانی، کیفیت میوه و اندازه میوه بهبود یافت.