واکاوی اصل وحدت و یکپارچگی صوری در کتیبه توحیدی گریوار بقعه دوازده امام یزد

تزیین، معنا و مفهومی فراتر از آراستن و پوشش ظاهری دارد و برای درک آن باید نسبت به مفاهیم دینی و رمزهای تصویری شناخت پیدا کرد. در کلیه آثار هنر و معماری اسلامی همیشه تزیینات نقش اساسی در برقراری حس وحدت و یگانگی داشته اند و از تدابیر تجسمی متفاوتی برای القای این حس استفاده شده است. کتیبه گریوار بقعه دوازده امام یزد با هزار سال قدمت از کتیبه های منحصربه فرد با مضمون توحیدی و بر بستری هشت ضلعی است که بررسی کیفیت اصل وحدت و یکپارچگی تجسمی می تواند مبنای تجزیه وتحلیل آن قرار گیرد. مقاله حاضر سعی کرده است با تجزیه و تحلیل این کتیبه پی به تدابیر تجسمی و صوری به کاررفته در آن ببرد و در این راستا به این پرسش پاسخ دهد که در طراحی کتیبه گریوار گنبد بقعه دوازده امام یزد، طراح کدام تدابیر تجسمی و بصری را، چگونه و به چه میزان برای القای حس وحدت به کار بسته است. در این پژوهش کیفی که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و داده ها به شیوه مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی جمع آوری شده اند، ضمن تاملی بر ماهیت این بنا، کتیبه مذکور که با گذر زمان آسیب هایی دیده است بازآفرینی شد. ازآنجایی که وحدت کلی در اجزا نهفته است، ضمن تحلیل ساختار کلی، بخش هایی از این کتیبه طولانی به صورت تصادفی برای تحلیل انتخاب شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد پیروی از ریخت یکسان، به خصوص در نظام هندسی و نوشتاری، استفاده از اجزای خرد در هر نظام؛ پیروی از ساختار خطی مشترک و فضای خالی هم ارزش در سطح کتیبه و... از شاخص ترین تدابیر بصری به کاررفته با کمیت ها و کیفیت های متفاوت در طراحی کتیبه مذکور است که در مجموع با ایجاد وحدت بصری مطلوب در القای هرچه بیشتر مضامین توحیدی آن نقش دارد.