مناسبات نظری و عملی تصوف و اسماعیلیه از آغاز تا سقوط الموت

ارتباط اسماعیلیان با تصوف در تحقیقات مختلف غالبا در زمانی پس از سقوط الموت گزارش شده است؛ درحالی که گزارش هایی از مناسبات نظری و عملی این دو گروه پیش از آن زمان وجود دارد؛ درنتیجه این مسیله قابل بررسی است که نخستین ارتباط جوامع اسماعیلی با تصوف چه زمانی بوده است.این نوشتار با بررسی منابع و گزارش های تاریخی تا پیش از سقوط الموت نشان می دهد با شروع نهضت ترجمه که اندیشه های وحدت وجودی ارسطو میان جوامع مسلمان راه یافت؛ اسماعیلیان نخستین جزء متاثران این اندیشه بودند و ابتدا همراه با جریان های باطنی و سپس هم نوا با برخی اندیشه های حلاج صوفی قرن چهارم عقاید و مناسک خود را شکل دادند؛ آثار نخستین اندیشمندان اسماعیلی، تقیدات صوفیانه برخی از ایمه فاطمی، دوره اعلان قیامت الموت و برگزاری آداب و مناسک صوفی در دربار از مظاهر این ارتباط و مناسبات است.