بررسی رویکرد تاریخی به اخبار یهودیت و مسیحیت آغازین در قرآن و حدیث و دستیابی به نتایج آن با تاکید بر روایات شیعی

در سده های اخیر، کشف آثار نویافته در جهان یهودیت و مسیحیت، به دنبال راه یافت رویکرد انتقادی نسبت به درون مایه کتاب مقدس که از پیامدهای عصر روشنگری بود زمینه ساز بازنگری در تاریخ و تعالیم این دو دین شد. در واقع محققان تلاش کردند با استفاده از منابع کشف شده، به خوانشی جامع و هماهنگ از ادیان مزبور نزدیک شوند. در این بین، اگرچه امکان بهره مندی از برخی داده ها در منابع اسلامی نیز به عنوان مرجعی کارآمد فراهم بوده، تا به امروز چندان التفاتی به آن نشده است. پنداشتی که همیشه متوجه این دسته از گزارش ها بوده آن است که بنابر باورداشت رایج مسلمانان، جملگی آن ها از مجرای ماورایی دریافت شده و ازهمین رو فاقد ارزش تاریخی است؛ بنابراین در این گره گشایی سهمی نخواهد داشت. این مقاله در گام نخست به قرآن توجه کرده و با تکیه بر روایات،به جایز نبودن رویکرد تاریخی نسبت به آیاتش رهنمون شده است؛ آنگاه به سراغ احادیث رفته و امکان رویکرد تاریخی را در آن اثبات کرده است. در این راستا، همه روایات مربوط به تاریخ ادیان به صورت نظام مند شناسایی و موقعیت آن ها فهم و تعیین شد؛ سپس با ابزار گردآوری کتابخانه ای استنادی و روش توصیفی تحلیلی، دلایل و قراین روایی و نیز شواهد تاریخی آن جمع آوری گردید. مطالعه حاضر در انتها به چهار ثمره رویکرد تاریخی نسبت به احادیث دست یافت. به نظر می رسد بیان گزارش متفاوت، تایید درون مایه کتاب مقدس، تکمیل داده موجود در کتب مزبور و انعکاس گزارشی جدید، عمده نتایج رویکرد تاریخی به روایات ادیانی است که در تحقیقات مربوط به کتاب مقدس کارآمد خواهد بود.