بازنگرشی درباره نام و اصطلاحات رزم و رزم افزارهای کتاب «آداب الحرب و الشجاعه» از فخر مدبر مبارک شاه (فصل های 19 و 11)

«فخرالدین محمد ابن منصور مبارک شاه القوراشی» به سال 1150م. (نیمه اول سده ششم هجری) به گمانی در غزنی (افغانستان کنونی) زاده شد. او به تدریج به خدمت دربار «قطب الدین ایبوک»، نخستین مملوک ترکی، یا پادشاه غلام های جنگجو، در شمال هند درآمد. فخرالدین در حدود سال 1224م. درگذشت. کتاب ایشان با عنوان آداب الحرب و الشجاعه (آیین جنگ و دلاوری) ، رساله ای در موضوع حکومت داری، به عنوان یک دستنامه (راهنما)، برای شاهزادگان به شمار می رفت؛ کتابی اساسی درباره جنگ، تاکتیک ها، ساختار سپاه، رزم افزارهای مختلف، فن محاصره و داستان های بسیار تاریخی-نظامی؛ این کتاب بسیار مهم، ولی تاحدی آرمان گرایانه به موضوع رزم افزارها پرداخته است. با وجود این، فصل های مختلف کتاب دربردارنده توصیف رزم افزارهای متاخر، نیز همراه با رزم افزارهای هندی و ترکی است. هم چنین این کتاب به دیدگاه های عملی و نظری نظامی فراموش شده نیز پرداخته است؛ برای مثال، باید به فصل 12 اشاره کرد که کاملا بر پایه سنتی اسلامی یا همان تفکر (نظامی) عباسی است؛ آنجا که می نویسد: «چگونه باید ارتش را نیرومندانه فرماندهی کرد و این فرماندهی را نگه داشت»؛ در بخش نخست از فصل 13 به توضیح این که «در کجا و چگونه باید به سپاه درنگ (توقف) داد» پرداخته است. برخی از فصل های کتاب آداب الحرب و الشجاعه آشکارا برپایه ساختار نظامی گری عباسیان استوار است که در سده 8-10م. توسعه یافته بود؛ از این جمله می توان اشاره کرد به آن چه که: «چگونه می توان سپاه را مستقر کرد و این استقرار را حفظ کرد». دیگر بخش ها به بازتاب دیدگاه های متاخر نظامی گری هندی-اسلامی، هندی و ترکی، دیدگاه های اولیه نظامی گری، آرایش های نظامی، اردوهای مناسب و تمرین بنابر سنت اسلامی سوارکاری برابر دستورالعمل های آموزش نظامی می پردازد. فصل 11 که در اینجا به تفسیر و ارزیابی آن پرداخته شده، به موضوع بهره گیری گسترده از چگونگی آرایش رزم افزارها می پردازد. فصل 19 نیز که در اینجا مورد تفسیر واقع شده، به چگونگی آرایش سپاه به هنگام کارزار محدود می شود.