تحلیل انتقادی و بازنمایی کارگزاران اجتماعی در داستان بیژن و منیژه: الگوی جامعه شناختی معنایی ون لیوون (2008)

یکی از انواع رویکردهای تحلیلی متون، رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی ون لیوون است. این رویکرد دارای دو مولفه اصلی حذف و اظهار است که هرکدام دارای زیرمولفه های مختلفی هستند. هدف از پژوهش حاضر بررسی و تحلیل چگونگی تحقق مولفه های حذف، شامل پنهان سازی وکمرنگ سازی و برخی از مولفه های اظهار، شامل تشخص زدایی، طبقه بندی، تشخص بخشی، منفعل سازی، جنس ارجاعی و زیرمولفه های مربوط به هریک از آنها در بازنمایی کارگزاران اجتماعی در داستان «بیژن و منیژه» از شاهنامه فردوسی است. در این راستا، انواع جملات این اثر تعیین و شمارش شده اند. سپس، بسامد کاربرد، درصد و سطح معناداری هر یک از مولفه ها و زیرمولفه های مربوط به آنها از طریق تحلیل آماری و آزمون خی دو سنجش شده است. نتایج  پژوهش نشان می دهند که شاعر از تمام مولفه های گفتمانی حذف و اظهار موردنظر در این داستان استفاده کرده است. به علاوه، بر اساس نتایج آزمون خی دو، بین بسامد کاربرد مولفه های اصلی بررسی شده در قیاس با یکدیگر و نیز، بین زیرمولفه های مربوط به هر مولفه اصلی رابطه ای معنادار وجود دارد. تحلیل نتایج مولفه های حذف نشان می دهد که شاعر تمایلی به بازنمایی کارگزاران اجتماعی به صورت پنهان ندارد. همچنین، نتایج مولفه های موردبررسی اظهار نشان می دهند که شاعر با به کارگیری زیرمولفه ارزش دهی مثبت و منفعل سازی تاثیرپذیر مستقیم سعی دارد کارگزاران اجتماعی را اثرگذار و دارای ارزش مثبت بازنمایی کند. به علاوه، در بسیاری از جملات کارگزاران اجتماعی از طریق ارجاع به گفته ها، ویژگی های ظاهری و یا به کارگیری استعاره ها و تشبیهات بازنمایی می شوند.