جمع پراکنده؛ جستاری در وضعیت و احکام بیع مال مرهونه: مطالعه تطبیقی

در خصوص وضعیت و احکام بیع مال مرهونه (یا هر نوع معامله ناقله) از سوی راهن در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران اختلاف نظر بسیاری وجود دارد و این امر سبب تشتت آراء در محاکم شده است. مبنای این اختلاف آنست که آیا این معامله را باید در زمره تصرفات منافی حقوق مرتهن دانست، یا خیر؛ درحالی که نظر مشهورفقیهان امامیه، بلکه قریب به اتفاق آنان (جزء عدهای ازمعاصران)، بر«عدم نفوذ» این معامله است، و حقوقدانان نزدیک به زمان تصویب قانون مدنی هم از آن پیروی کردهاند، حقوقدانان معاصر معتقد به صحت این نوع معامله هستند و رویه قضایی هم به این نظر تمایل پیدا کرده است. از بررسی مواد مختلف قانون مدنی استنباط میگردد که از نظرگاه قانون مدنی باید این معامله را «غیرنافذ» دانست که با اجازه مرتهن یا فک رهن از ابتدا تنفیذ میگردد. دراین مقاله تلاش کردهایم ضمن تبیین مبانی منطقی و نقلی این دیدگاه در فقه امامیه وحقوق موضوعه ایران، تردیدهای موجود را برطرف کرده و احکام و آثار این معامله را معین کنیم؛ با مطالعه تطبیقی وضعیت این معامله، ثابت شده که در حقوق فرانسه این معامله غیر قابل استناد است.