تاویل بن مایه های کهن الگوهای نقاب و سایه در خانه های سنتی دوره قاجاریه فلات مرکزی ایران

بیان مساله: 

در حال حاضر گنجینه هنرهای سنتی ما رو به فراموشی است. معماری سنتی ایرانی نیز، به مثابه مخزن خاطرات تاثیرگذار بر ارزشهای درونی جامعه، از این قاعده مستثنا نیست. در چنین شرایطی لازم است پرداختن به مساله کارکرد روان و کاویدن نقش آن در پایندگی هنر پرورده گردد. تجلیات روان، بر هنر و دست آفرینه های اصیل انسانی، از طریق نمادها صورت می پذیرد. از میان نمادهای منظوم در علوم انسانی و هنر، تمثیل های کهن‏الگویی، به ادبیات نقد نوین و کارل گوستاو یونگ، بانی مکتب روان تحلیلی، منسوب است. یونگ معتقد بود که بخشی از معماری نتیجه حالات درونی خود معمار است. گرچه برای بیان کهن الگوهای یونگ محدودیتی وجود ندارد، اما تعدادی از آنها مانند نقاب و سایه نقش اساسی در انسجام شخصیت دارند. از آنجا که در اندیشه یونگ و بسیاری پدیدارشناسان -همچون باشلار-، همبستگی روان و معماری، و پیرو آن «خانه»، مورد تاکید است، پژوهش حاضر طی تبیین و تشریح مفاهیم کهن الگوهای نقاب و سایه، به کشف و تاویل بن مایه های این کهن الگوها در بستر معماری خانه های سنتی فلات مرکزی ایران، در دوران قاجار می پردازد.

اهداف تحقیق: 

این مقاله با هدف بررسی ارتباط میان خانه های سنتی فلات مرکزی ایران و کهن الگوهای نقاب و سایه و همچنین دریافت چگونگی گفتمان معماری و روانکاوی تدوین گردیده است.

سوال تحقیق:

 مضامین کهن الگوی نقاب و سایه در کدام اجزای خانه های سنتی فلات مرکزی ایران یافت می شوند؟ این مضامین از طریق چه بن مایه هایی بر آن خانه ها فرافکنی شده اند؟

روش تحقیق:

 پژوهش حاضر، ترکیبی و الگوی غالب آن، کیفی، با نگرش تاویلی و پدیدارشناسانه است. روش پژوهش، تحلیل محتوا، در ترکیب و تعامل با رویکرد استقرایی و قیاسی است. پایایی پژوهش با روش کمی و ضریب آلفای کرونباخ در نرم افزار Spss تعیین می گردد. آزمون T تک نمونه ای فرضیه ها را تایید می کند.

مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق:

 معانی ضمنی مشترکی در نهاد کهن الگوهای نقاب و وجه بیرونی (شامل: دیوار، بادگیر مصالح، درگاه ورودی) و کهن الگوی سایه و عناصر درونی (محتوی: میانسرا و اجزای جداره داخلی رو به آن، دالان، سرداب و زیرزمین) خانه های سنتی وجود دارد. به علاوه کهن الگوی نقاب به واسطه بنیان هایی چون ارتباط با جامعه، فردیت کاذب، حفاظت و پنهان سازی، نفوذناپذیری، تجانس با برون، وجه بیرونی، تغییرناپذیری، و سایه از طریق بن مایه های، وجه درونی، پنهان سازی، دوبودگی و تضاد با وجه بیرونی، با اجزای معماری خانه های سنتی فلات مرکزی ایران متناظرند.