نقش قبایل در ارکان سپاه سلجوقیان (431-552ق.)

سلجوقیان که خود یکی از قبایل 22 گانه اغزهای ترکمن بودند، با ایتلاف و اتحاد بین قبایل ترکمن و ایلات ترک به مرزهای شرقی خلافت عباسی هجوم آوردند و اولین حکومت قبیله ا محور را در دوره اسلامی بنیان گذاردند. به همین سبب آنها نقش ویژه ای برای ترکمنان و ترکان در تشکیلات نظامی خود قایل شدند. هدف این پژوهش، شناخت و بررسی نقش قبایل مختلف در ارکان سپاه سلجوقیان است. روش پژوهش به شیوه تاریخی و توصیفی-تحلیلی در چارچوب نظری نظام و هویت مبتنی برقبیله است. پس از توصیف هجوم قبایل ترکمن و ترک به ویژه از قرن چهارم و از بین رفتن مرزهای شرقی ایران به تحلیل نقش هرکدام از قبایل در ارکان سپاه سلجوقی پرداخته شد و این نتیجه به دست آمد که پس از تاسیس حکومت سلجوقیان و همکاری ایرانیان با آنها در اداره حکومت، به تدریج نقش قبایل ترکمن و ترک در سپاه سلجوقیان کم شد و جای آن ها را سواره نظام تعلیم دیده از غلامان ترک گرفت. این قضیه به همراه افزایش قبایل ترکمن و ترک در این دوره در بسیاری از نواحی ماوراءالنهر و خراسان بزرگ و به علاوه روحیه سرکش امرای ترکمن موجب بروز تقابل میان حکومت مرکزی و قبایل شد که در نهایت موجب تضعیف و سرنگونی حکومت سلجوقیان توسط قبایل ترکمن اغز گشت.