مسائل پیروان ادیان، مذاهب و آیین های غیررسمی دوره ناصری در اسناد عرایض (1301-1303 ه.ق)

با مطالعه اسناد عرایض به عنوان یکی از منابع مطالعه تاریخ اجتماعی در دوران معاصر، می توان نگاهی نو به زندگی اجتماعی و حیات فرهنگی و اقتصادی جامعه ایرانی داشت که شاید تاکنون مغفول مانده بود. مسایل پیروان ادیان، مذاهب و آیین های غیررسمی نیز به عنوان یکی از لایه های حیات اجتماعی مردم ایران، نیازمند بررسی بیشتر در دوره های مختلف تاریخی است و از این منظر، این اسناد، می تواند کمک شایانی به شناخت زندگی و مشکلات این گروه های اجتماعی داشته باشد. در این پژوهش، اسناد عرایض دوره ناصری، طی سال های 1301 تا 1303ه.ق مورد بررسی قرار گرفته است. مذاهب ذکر شده در این اسناد عمدتا شامل دو گروه مذهبی مسیحی و یهودی است. روش تحقیق در این مقاله، روش تاریخی (استقرایی) و شیوه نگارش و تدوین آن به صورت توصیفی-تحلیلی می باشد. استخراج اطلاعات و داده ها نیز به صورت کتابخانه ای و اسنادی صورت گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که جز در مسایل مذهبی، در سایر امور، مسایل پیروان ادیان، مذاهب و آیین های رسمی و غیررسمی مشترک بوده است. در مورد مسایل مذهبی نیز به جرات می توان گفت که عمدتا مستمسک و بهانه -های اربابان و صاحبان قدرت برای رسیدن به اهداف مادی شان بوده است