مالکیت یا تصاحب: تاریخ اجتماعی تغییر ساختار مالکیت زمین در ایران

هدف مقاله مطالعه تغییر ساختار مالکیت زمین در ایران است. این پژوهش با استفاده از روش منبعث از جامعه شناسی تاریخی جدید چارلز تیلی و مایکل مان انجام گرفت که در چهارچوب آن موضوعی خاص در بستر تاریخ به روش اسنادی و کتابخانه ای بررسی می شود. یافته های پژوهش نشان داد که اقتصاد ایران در آستانه قرن بیستم، اقتصاد کشاورزی معیشتی خودکفا بود. این اقتصاد بر اساس تصاحب زمین و نه مالکیت آن، مبانی اسلام و عرف حاکم بر جامعه بناشده بود. نگرش عمومی به مالکیت حرمت آن بود، بنابراین مالکیت به مثابه حق عمومی در اذهان عمومی پذیرفته نشد و همواره در معرض دست اندازی گروه های اجتماعی صاحب نفوذ قرار داشت. نتایج پژوهش نشان می دهد که مالکیت در جامعه مدرن ایرانی نیز ارزش نیست. این را می توان در طرح های اقتصاد شبه سوسیالیستی، مالکیت مشاع و اقتصاد تعاونی مشاهده نمود که حاوی همان رویکردهای اقتصادی درباره مالکیت است که محتوای اصلی آن درنهایت نفی مالکیت است.