مطالعه شاخص های رشد و عملکرد لاین های هاپلوئید مضاعف گیاه کاملینا (.Camelina sativa L)

گیاه کاملینا گیاهی کمتر شناخته شده از خانواده ی شب بوییان است. کاملینا یک نمونه از روغن های تجدیدپذیر گیاهی است که یک منبع پایدار انرژی محسوب می شود. عملکرد دانه و کیفیت روغن بارزترین هدف به نژادی در خانواده شب بوییان است این در حالی است که عملکرد دانه در گیاهان زراعی به عنوان پیچیده ترین ویژگی آن ها تحت تاثیر تعداد زیادی از فرآیندهای فیزیولوژیکی است و نمود قابل اندازه گیری این فرآیندها در صفات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاه تجلی می یابد، بنابراین تجزیه وتحلیل شاخص های فیزیولوژیک (رشدی) به منظور درک و تفسیر تغییرات عملکرد گیاهان در پاسخ به شرایط محیطی امری ضروری محسوب می شود. اما اطلاعات بسیار محدودی درباره مقایسه ویژگی های رشدی و عملکردی ژنوتیپ های قابل کشت کاملینا در کشور وجود دارد بنابراین هدف از این مطالعه، بررسی مقایسه ای تاثیر ویژگی های فیزیولوژیک 40 لاین هاپلویید مضاعف قابل کاشت کاملینا در کشور بوده است.

در پژوهش حاضر 40 لاین هاپلویید مضاعف کاملینا ازنظر صفات فیزیولوژیک و عملکرد شامل شاخص سطح برگ، سرعت رشد گیاه، سرعت رشد نسبی، سرعت آسیمیلاسیون خالص، سطح ویژه برگ، عملکرد دانه و عملکرد روغن، در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده فناوری کشاورزی (ابوریحان)- دانشگاه تهران، پاکدشت در سال 99-1398 مورد مقایسه قرار گرفتند. شایان ذکر است که جهت سنجش دقیق تر صفات موردبررسی، رقم سهیل که در منطقه مورد آزمایش و همچنین در سایر نقاط کشور سابقه کاشت داشته و جزو لاین های شناخته شده و مرسوم در کشور محسوب می شود، به عنوان شاهد در نظر گرفته شده و سایر لاین ها با رقم سهیل مقایسه شدند.

نتایج پژوهش حاضر نشان دهنده تفاوت معنی دار لاین های کاملینا ازنظر ویژگی های رشد فیزیولوژیک بود، تفاوت ها درنهایت منجر به ایجاد اختلاف های معنی دار در عملکرد دانه شد و لذا بر عملکرد و محتوای روغن دانه تاثیر داشته اند. این موضوع نیز خود نشان دهنده و تاییدکننده اثر زیاد و متفاوت ژنوتیپ بر عملکرد کاملینا می باشد. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که میان عملکرد دانه ی کاملینا با سرعت رشد محصول و سرعت آسیمیلاسیون خالص همبستگی مثبت و با سطح ویژه برگ همبستگی منفی در سطح احتمال 5% وجود دارد. به طوری که، لاین 134 با دارا بودن حداکثر شاخص سطح برگ (34/2) و لاین 110 با دارا بودن حداکثر سرعت رشد (49/14) و سرعت آسیمیلاسیون خالص (13/8 گرم بر مترمربع در روز)، ازنظر عملکرد نهایی دانه نیز به ترتیب با 3178 و 3120 کیلوگرم در هکتار به عنوان لاین های برتر شناسایی شدند همچنین سطح ویژه برگ نیز که با میزان اتلاف نور رابطه مستقیم دارد در ژنوتیپ های کم محصول بیشتر از لاین های 134 و 110 بود.

نتایج پژوهش حاضر در مجموع بیانگر تاثیر مستقیم عملکرد دانه بر عملکرد روغن کاملینا بود. به طوری که تطابق بیشتر لاین های 110 و 134 با محیط کشت مورد بررسی، از طریق افزایش سرعت رشد گیاه موجب افزایش تجمع ماده ی خشک و عملکرد دانه در لاین های مذکور شده است و در نتیجه افزایش معنی دار عملکرد روغن دانه را در این لاین ها به همراه داشته است. بنابراین ازآنجایی که هدف از کشت گیاه دانه روغنی کاملینا علاوه بر برداشت دانه، حصول روغن با کمیت و کیفیت مناسب است، درمجموع می توان لاین های 134 و 110 را به عنوان لاین های هاپلویید مضاعف برتر و امیدبخش که با شرایط آب و هوایی منطقه سازگاری دارند معرفی و توصیه نمود.