اثر قطع آبیاری و مواد ضدتعرق بر عملکرد و برخی ویژگی های فیزیولوژیکی لوبیا چیتی

لوبیا یکی از مهم ترین حبوبات می باشد که در بسیاری از کشورهای درحال توسعه به عنوان یکی از منابع تامین کننده پروتیین انسان است. تنش خشکی نیز از عوامل محدودکننده رشد و تولید گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک بوده که موجب کاهش عملکرد در گیاهان به ویژه بقولات شده است. کاربرد مواد ضدتعرق ابزاری موثر در راستای تنظیم تعرق با هدف حفظ آب در گیاهان می باشد. هدف از پژوهش حاضر مقایسه آثار مواد ضد تعرق در شرایط قطع آبیاری بر عملکرد دانه و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه لوبیا چیتی رقم کوشا بود. تحقیق حاضر به صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 1398 و 1399 در مزرعه زراعی واقع در شهرستان خوی انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل آبیاری در دو سطح؛ آبیاری نرمال (آبیاری طبق عرف محلی) و قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه ها در کرت های اصلی و محلول پاشی مواد ضد تعرق در هشت سطح در کرت های فرعی شامل: اسید سالیسیلیک (5/0 درصد)، فنیل مرکوریک استات (100 میکرومولار)، اسید جیبرلیک (150 میکرومولار)، سیتوویت (2 درصد)، کیتوزان (5/0 درصد)، روغن کرچک (6 درصد)، صمغ عربی (5/0 درصد) و آب مقطر (شاهد) بود. صفات اندازه گیری شده در آزمایش شامل ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیستی، درصد پروتیین دانه، محتوای نسبی آب و میزان پرولین بود. نتایج نشان داد که اثر قطع آبیاری بر تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیستی، درصد پروتیین، محتوای نسبی آب و میزان پرولین برگ لوبیا معنی دار بود. مواد ضد تعرق نیز به غیر از تعداد دانه در غلاف بر سایر صفات اثر معنی داری داشت. اثر متقابل قطع آبیاری و مواد ضد تعرق در صفات تعداد دانه در غلاف و درصد پروتیین دانه معنی دار بود. برهم کنش سه گانه سال، قطع آبیاری و مواد ضد تعرق بر تعداد غلاف در بوته و وزن صد دانه معنی دار بدست آمد. در شرایط قطع آبیاری، مواد ضد تعرق عملکرد دانه را افزایش داده و بیشترین عملکرد دانه در تیمار اسید سالیسیلیک حاصل شد که در مقایسه با تیمار شاهد 1/41 درصد افزایشی بود. به نظر می رسد با اعمال یک مرحله محدودیت آبیاری و مصرف مواد ضد تعرق در مناطقی که در انتهای فصل رشد با مشکل کمبود آب مواجه می باشند، این عمل با بهبود برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی از جمله کاهش میزان پرولین و افزایش محتوای رطوبت نسبی برگ و عملکرد زیستی، می تواند به طور موثری، شیب کاهش عملکرد لوبیا چیتی را در شرایط تنش خشکی کاهش دهد. بنابراین در مناطقی که با کمبود آب مواجه هستند، بخصوص به دلیل همزمانی محدودیت منابع آبی و اوج مصرف در سایر محصولات کشاورزی که موجب فشار روانی بر کشاورزان در مقابله با مشکل کم آبی می گردد، با استفاده از مواد ضد تعرق به عنوان ابزار کارآمد و با حذف یک مرحله آبیاری در پایان فصل رشد می توان تا حدودی کاهش خسارت ناشی از کمبود آب را جبران نمود.