اثر کود گاوی و کاه غنی شده بر اسانس، عملکرد و اجزای عملکرد مرزه خزنده (Satureja spicigera) در شرایط کشت دیم

سلامت محصولات کشاورزی و غذایی از نظر وجود باقیمانده سموم و مواد شیمیایی و تاثیر آن ها بر سلامت انسان بسیار مهم است. استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی یکی از مشکلات اصلی کشاورزی امروزی است. کشت ارگانیک گیاهان خوراکی و کشاورزی اثرات مثبتی بر سلامت انسان دارد. مقدار مواد آلی خاک یکی از شاخص های مهم کیفیت خاک محسوب می شود و به شدت بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک تاثیر می گذارد. استفاده از کودهای آلی در اکوسیستم های کشاورزی یکی از راه های کاهش مصرف کودهای شیمیایی و رسیدن به کشاورزی پایدار است. کودهای آلی در تامین سلامت انسان و حفاظت از محیط زیست موثر هستند و به عنوان یک جایگزین طبیعی برای کودهای شیمیایی، نقش مثبتی در مدیریت پایداری خاک دارند. امروزه مهمترین اصل برای دستیابی به حاصلخیزی خاک و تغذیه مناسب گیاه در کشاورزی ارگانیک، استفاده از نهاده های آلی و بیولوژیکی به جای کودهای شیمیایی است. هدف این تحقیق امکان کشت گیاه دارویی مرزه خزنده در شرایط دیم و بررسی عملکرد گیاه و عملکرد اسانس با استفاده از کودهای آلی بود. به منظور بررسی امکان کشت دیم و اثر کودهای آلی بر صفات عملکردی گیاه دارویی مرزه خزنده (K.Koch) Boiss.) (Satureja spicigera، یک آزمایش اسپلیت پلات در زمان بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه طی 2 سال زراعی (1396-1397) انجام شد. تیمارهای کودی (فاکتور اصلی) شامل کود گاوی پوسیده، کاه و کلش غنی شده و خاک مزرعه (شاهد) در ردیف هایی به فاصله 50×50 سانتی متر اعمال شد. در دو سال زراعی صفات مختلفی شامل ارتفاع بوته، سطح تاج پوشش، وزن تر بوته و وزن خشک گیاه، عملکرد تر، عملکرد خشک، بازده و عملکرد اسانس اندازه گیری و محاسبه شد. داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS (ver.26) و Minitab (ver. 16) مورد ارزیابی آماری قرار گرفت. بیشترین وزن تر بوته (71/67 گرم)، بیشترین وزن خشک بوته (72/33 گرم)، بیشترین عملکرد تر (49/2708 کیلوگرم در هکتار)، بیشترین عملکرد خشک (88/1348 کیلوگرم در هکتار) و بیشترین عملکرد اسانس (03/47 کیلوگرم در هکتار) در تیمار کود گاوی پوسیده و در سال دوم طرح به دست آمد. بیشترین درصد اسانس (70/3 درصد) در تیمار کود گاوی پوسیده و در سال اول طرح به دست آمد. مرزه خزنده را می توان در کشت دیم (بارش بیش از 450 میلی متر) در مناطق معتدل و سرد کوهستانی کشت کرد. در کشت دیم مرزه خزنده، استفاده از 30 تن در هکتار کود گاوی پوسیده و یا 10 تن در هکتار کاه گندم غنی شده با 120 کیلوگرم سولفات آمونیوم باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد در واحد سطح می شود.