سبک شناسی لایه های سه گانه در مقتل تاریخی-ادبی سرالاسرار

سرالاسرار، کتاب عاشورایی ارزشمندی است که در تاریخ و ادبیات فارسی مغفول مانده است. سرالاسرار نام مقتلی تاریخی-ادبی به زبان فارسی است که بعد از مرگ مولف، با همت پسرش به اتمام رسیده است. نویسنده اول کتاب، شیخ عبدالرحیم جلیلی کرمانشاهی از نویسندگان عالم دوره ناصری است که تالیفات ارزشمند اما کمترشناخته شده ای دارد. فرزندش، آیت الله محمدهادی جلیلی، نیز از نویسندگان عالیقدر روزگار خود بود که مقتل الحسین پدر را به پایان رساند. از آنجا که هر یک از گونه های روایی، ویژگیهای سبکی خاص خود را دارند و بررسی سبک شناسانه آنها، موجب شناخت بهتر این آثار است، هدف از انجام این پژوهش ضمن معرفی این اثر تاریخی–ادبی، بررسی سه منظر زبانی، فکری و ادبی آن است.

این نوشتار بر اساس مطالعات کتابخانه ای به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

مقتل سرالاسرار با وجود داشتن دو نویسنده، سبک نوشتاری یکسانی دارد. با وجود عربیدانی نویسندگان، نوع روایت زبانی ساده میطلبد. از همین روی نویسنده ها ضمن نشان دادن عربیدانیشان، به ساده نویسی پایبند هستند و همین موضوع، ویژگیها و شاخصهای متفاوتی به اثر بخشیده است؛ بنابراین خوانش سبک شناسانه این اثر، شناخت روشنی از سطوح چندگانه آن را نیز نمایان میسازد.

این اثر، روایتی تاریخی و واقعگراست که ضمن برجستگیهای زبانی و فکری، با آمیختن به شگردهای و شیوه های بلاغی، صبغه ادبی نیز یافته است. نثر این کتاب، بینابین است و ویژگیهای برجسته زبانی واحدی در هر دو نویسنده وجود دارد. از لحاظ اندیشه با وجود وحدت فکری هر دو نویسنده، مضامینی مطرح میشود که نشان از استقلال فکری آنها نیز دارد. از منظر ادبی هم به ضرورت با شگردهای بلاغی می آمیزد و بیش از آنکه هدف زیبایی شناسانه داشته باشد، در خدمت روشن سازی و ترسیم فضای حوادث، شخصیتهای روایی و احساس و افکار نویسندگان است.