آرای اندیشه گران ایرانی معاصر درباره انحطاط تمدن اسلامی

مقوله رکود و انحطاط تمدن اسلامی همانند برآمدن و شکوفایی و عظمت آن مورد توجه بسیاری از اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان بوده است و هرکدام در بررسی این انحطاط، علل و عواملی را مطرح کرده اند. کسانی این عوامل را درون-ساختاری جست وجو کرده اند؛ یعنی عواملی که از درون جامعه اسلامی بر آن تاثیر منفی گذاشت؛ و برخی به عوامل برون-ساختاری توجه کرده اند؛ یعنی حوادثی که از بیرون بر تمدن اسلامی وارد شد و باعث زوال آن گشت. در این مقاله، به شیوه توصیفی- تحلیلی، با طرح این پرسش که اندیشه گران ایرانی دوران معاصر چه عواملی را بر انحطاط تمدن اسلامی تاثیرگذار دانسته اند؟ دیدگاه های برخی از این اندیشه گران را در پاسخ به این پرسش مطرح کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که این اندیشه گران، انحطاط را به اسلام منتسب نکرده اند؛ بلکه آن را به انحرافات گوناگون اعتقادی، رفتاری و اخلاقی که در جامعه اسلامی در زمامداران و مسلمانان رخ داد مربوط کرده اند. همچنین عوامل بیرونی را نیز در این انحطاط موثر دانسته اند که به دلیل مساعدبودن شرایط درونی جامعه اسلامی بوده است.