رویکرد سرزمینی به توسعه روستایی ایران (مروری سیستماتیک)

سال های زیادی از تهیه و اجرای طرح‏های توسعه پایدار روستایی در سطح کشور می‏گذرد. ولی هنوز در بسیاری از مناطق کشور روستاییان با چالش‏های متعدد مواجه اند. در این زمینه برنامه ‏ریزان و مجریان حکومتی تلاش کرده ‏اند تا با ارایه رویکردهای جدید از معضلات و مسایل مناطق روستایی کشور بکاهند. بر این اساس، پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن نقد و ارزیابی رویکردهای سنتی مطرح در برنامه ‏ریزی توسعه روستایی کشور رویکرد متفاوتی را به مقوله توسعه روستایی در قالب تحلیل ‏های انتقادی و تطبیقی ارایه دهد. بر این مبنا، بر حسب ماهیت تحقیق، نوع پژوهش توسعه‏ای و روش آن تحلیلی تفسیری و شیوه گردآوری داده ‏ها نیز کتابخانه‏ای و اسنادی است. یافته‏ های پژوهش نشان می‏دهد کماکان حاکمیت رویکرد بالا به پایین بر مبنای رهیافت برون زا و برنامه ‏ریزی بخشی بر نظام توسعه روستایی ایران غلبه دارد و به همین دلیل توسعه درخور جوامع روستایی در سطح کشور محقق نشده است. نتایج پژوهش مبین آن است که توسعه پایدار روستایی زمانی در سطح کشور تسهیل می‏شود که خصیصه ‏های رویکرد سرزمینی را در بر داشته باشد. بدین معنی که پیشنهادی فراتر از کشاورزی، مبتنی بر مشارکت همه ذی نفعان، با تاکید بر اهمیت سهم عوامل اجتماعی و نهادهای روستایی و دربرگیرنده مشاغل کشاورزی و غیر کشاورزی با توجه به ارتباط بین بخش‏های کشاورزی، صنعتی، و خدماتی و مهم تر از همه با دیدگاهی فضایی بر پیوندهای شهری و روستایی منطبق است. بنابراین، فرایند توسعه‏ روستایی کشور از نظر اقتصادی منطقی، از نظر اجتماعی عادلانه، و به لحاظ زیست محیطی مسیولانه خواهد بود.