ارزیابی و پهنه بندی خدمات اکوسیستمی در جنگل های مانگروی حوزه خمیر و قشم

با توجه به این که عرضه و تقاضای خدمات اکوسیستمی ممکن است از نظر جغرافیایی مختلف ‏باشد مدیریت این ناهمگنی مکانی مستلزم ارزیابی و پهنه بندی خدمات اکوسیستم در ‏قالب نقشه های مکانی است. در سال های اخیر افزایش رشد جمعیت و توسعه تقاضاهای انسانی با هدف رفاه ‏اقتصادی و اجتماعی باعث افزایش قابل ملاحظه ای در برداشت منابع و خدمات ارزشمند از این ‏رویشگاه های طبیعی و در نتیجه تخریب و نابودی آن ها شده است.‏ بر این اساس در مطالعه حاضر به ارزیابی و پهنه بندی توزیع مکانی خدمات اکوسیستمی در جنگل های مانگروی حوزه خمیر و قشم پرداخته شد. به منظور بررسی خدمات اکوسیستمی در این مطالعه از روش ارزیابی چندمعیاره  شامل ‏شناسایی معیارها، تهیه لایه های ‏مکانی، استانداردسازی و ‏وزن دهی ‏لایه های مکانی، ترکیب لایه ها، پهنه بندی خدمات اکوسیستمی، امتیازدهی و ‏الویت بندی پهنه ها استفاده شد. خدمات ‏اکوسیستمی در این مطالعه بر اساس طبقه بندی اکوسیستم هزاره و مطابق با خدمات عرضه شده در منطقه مورد ارزیابی قرار گرفت که شامل دو خدمت عمده فراهمی و فرهنگی است. از خدمات فراهمی موجود می توان به سرشاخه زنی، برداشت عسل، ‏و صید سنتی ‏‏(مشتا) ‏اشاره کرد و خدمات ‏فرهنگی نیز شامل منابع غیر مادی است که مردم از اکوسیستم پیرامون خود به دست می آورند؛ ‏از جمله ‏الهام بخشی، حس مکان، زیبایی شناسی، آموزشی، ارزش میراث، ارزش های معنوی و مذهبی، و تفرج و ‏طبیعت گردی در منطقه.‏ پس از شناسایی معیارها و ارزیابی خدمات اکوسیستمی به تهیه لایه های مکانی و نقشه سازی‏ خدمات عرضه شده در منطقه اقدام شد. سپس، به ‏ترکیب لایه ها و پهنه بندی خدمات به روش خطی  وزنی پرداخته شد. و در نهایت، با استفاده از طیف لیکرت، هر یک از خدمات امتیازدهی و اولویت بندی شدند. مطابق نتایج در این منطقه، با توجه به ارزش تفرجی ‏بالا، خدمات فرهنگی دارای ‏بیشترین امتیاز بین ‏خدمات موجود هستند. از این رو، بین ‏معیارهای بررسی شده، تفرج و طبیعت گردی به دلیل برخورداری ‏از مناظر بکر، ارزش های ‏زیباشناختی، آموزشی، تفرجی، و غیره دارای تقاضای بیشتری برای گذران اوقات ‏‏فراغت و ‏گردشگری است. ‏همچنین، در بین خدمات اکوسیستمی فراهمی، صید سنتی (مشتا) در اکثر ‏پهنه های این منطقه در ‏داخل شاخابه ها و خورهای اصلی ‏پراکنده شده است و بیشترین عرضه را در منطقه ‏به خود اختصاص ‏داده است. این خدمت اکوسیستمی بین ساکنان منطقه از اهمیت بالایی برخوردار است ‏که از دلایل آن ‏می توان به شغل معیشتی و وابستگی اقتصادی مردم محلی به این خدمت اشاره کرد. در ‏نهایت، اولویت بندی توزیع خدمات اکوسیستمی در پهنه های مورد مطالعه نشان داد بیشترین ‏خدمات ‏عرضه شده و با بالاترین اولویت در منطقه مربوط به خدمات فرهنگی است. همچنین ‏در این خدمت ‏بیشترین اولویت به معیار تفرج و طبیعت گردی در طبقه زیاد اختصاص یافته است و ‏سایر خدمات به ترتیب ‏شامل زیبایی شناسی، حس مکان، ارزش میراث، ارزش های معنوی و مذهبی، ‏آموزشی، و الهامات در اولویت های ‏بعدی قرار گرفته اند. بر این اساس مکان هایی که از ‏تراکم بالای رویشگاه های مانگرو برخوردارند دارای ‏عرضه بالایی از خدمات فرهنگی نیز هستند.‏ ‏بنابراین، بررسی پراکنش مکانی خدمات اکوسیستمی از ‏طریق ارزیابی و پهنه بندی این منابع ارزشمند ‏می تواند به برنامه ریزی صحیح و حفاظت از اکوسیستم های ‏طبیعی جهت تامین نیازهای ‏معیشتی انسان کمک کند.‏