واکاوی سبک زندگی در چهار قرن نخست هجری (مطالعه موردی تحلیل روایات مکان نظافت در منابع روایی)

واکنش مسلمانان در دوره های پس از فتوحات اسلامی به پدیده ‏های وارداتی مانند نظافت، ‏ نمونه‏ ای از تغییرات سبک زندگی در چهار قرن نخست هجری است که در این پژوهش، از رهگذر روایات اسلامی و گزارش های تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است. توجه گسترده به موضوع نظافت از جمله حمام در آن دوران، نشان دهنده آن است که برخی مفاهیم ناظر به سبک زندگی در چهار قرن نخست، در متن و زمینه فرهنگ مصرف گسترش پیدا کرده و باعث ایجاد تنوع در فعالیت‏ های عمومی مسلمانان گردیده است؛ به گونه ای که با دگرگونی ذایقه‏ ها و ارزش‏ های شخصی، الگوهای جدیدی در زندگی افراد پدید آورده است. از نظر متشرعان و بزرگان دینی، پیدایش شیوه‏ های متمایز در موضوع نظافت بعد از فتوحات اسلامی که با طبایع فردی و هوس‎های مصرفی طبقات متوسط مسلمانان سازگار شده بود، به فروریزی نظام حیا و عفت عمومی منجر می‏ گردید و فرهنگ وارداتی حمام‏ های عمومی، باعث تنزل معیارها و سطوح فرهنگی والای اسلامی می‏ شد و نسل‎های جدید را به بی‎مبالاتی فزاینده‏ ای معطوف می‏ نمود؛ از این رو ترس و نگرانی از امکانات فرهنگی بیگانه که به جوامع سنتی مسلمانان وارد شده بود آنان را به مقاومت برمی‏ انگیخت؛ با این حال، امکان گفتگو در استفاده از این تسهیلات، موافقانی در این زمینه پدید آورد که به زندگی ‏غنی‏ تر و پیچیده‏ تر می‏ اندیشیدند؛ چنان که برای نمونه متن روایات حمام نشان از آن دارد که تغییرات سبک زندگی در مواجهه با پدیده نوین حمام‏ های عمومی، در چهار قرن نخست به تدریج بهبود یافته و احکام سخت‏ گیرانه نخستین را جز در ارتباط با زنان ملغی کرده است.