بررسی عناصر تزئینی (آرایه های آمودی) ساختمانی در آرامگاه حسام الدوله بیرجند

شکوه، عظمت و زیبایی معماری اسلامی ایران و حتی معماری قبل از اسلام، بیش از هر چیز به تزیین و آرایش آن بستگی دارد. هنرهای والای اسلامی، چه هنرهای تزیینی و چه هنرهای کاربردی، دارای اهمیت و اعتبار ویژه ای است و در هر دوره از ادوار اسلامی ایران، جهت تزیین فضاهای معماری از انواع هنرها استفاده شده که این هنرها علاوه بر جنبه تزیینی، ویژگی معماری و تزیینی هر دوره را بیان می کند. در معماری تاریخی ایران علاقه به سطوح تزیینی از علاقه به اشکال ساختمانی کمتر نیست و طرح های تزیینی با چنان احساسی از ارتباط اجزاء با کل ساخته می شود که این احساس برای ارتباط عناصر واقعی ساختمان کمتر دیده می شود. از جمله بناهایی که در دوره اسلامی بعد از مساجد مهم ترین عناصر تزیینی در آن به کار رفته است، معماری آرامگاهی می باشد. در این تحقیق معماری و تزیینات به کار رفته در آرامگاه حسام الدوله بیرجند معرفی می شود. این آرامگاه مربوط به دوره قاجار و جزء بناهای آرامگاهی غیر مذهبی است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی و تحلیلی و با رویکرد تاریخی و فرهنگی بوده و جمع آوری یافته های آن نیز طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. سوال اصلی تحقیق این است که آرایه های تزیینی به کار رفته در آرامگاه حسام الدوله کدامند؟ از جمله تزیینات به کار رفته در آن هنر آینه کاری است. هنر آینه کاری در دوره قاجار در بناهای حکومتی و آرامگاه های مذهبی بیش ترین کاربرد را دارد. آینه کاری به کار رفته در آرامگاه حسام الدوله به صورت اشکال هندسی و به صورت رسمی بندی، انواع گره و نقوش اسلیمی و نقاشی و خط بر پشت آینه به وجود آمده است. علاوه بر آینه کاری در این بنا از هنر گچبری به صورت نقوش اسلیمی و حیوانی و آجرکاری نیز استفاده شده است.