بررسی تنوع مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی میوه برخی ژنوتیپ های سنجد عنابی (Elaeagnus angustifolia L. ˊAnabiˊ) منطقه ارومیه

سنجد با نام علمی Elaeagnus angustifolia از تیره Elaeagnaceae از گیاهان دارویی مهم است. با توجه به اینکه گونه E. angustifolia در شهرستان ارومیه برای کشت، بهره برداری و استفاده در صنایع غذایی و دارویی کشور مورد توجه جدی قرار نگرفته است، بنابراین ارزش دارویی ژنوتیپ ها و گونه های آن در این منطقه مشخص نیست. این تحقیق با هدف بررسی تنوع فیتوشیمیایی، آنتی اکسیدانی و مورفولوژیکی ژنوتیپ ها در شهرستان ارومیه انجام شد.

در این مطالعه میوه 10 ژنوتیپ سنجد ˊAnabiˊ منطقه ارومیه جمع آوری شد و تنوع ژنوتیپ ها بر اساس صفات طول و وزن میوه، محتوای فنول کل، فلاونویید و اسید آسکوربیک و فعالیت آنتی اکسیدانی ارزیابی شدند. رنگ میوه توسط دستگاه HunterLab اندازه گیری شد. محتوای فنول کل، فلاونویید و اسید آسکوربیک کل با استفاده از فولین سیوکالتیو، کلرید آلومینیوم و 2,6-Dichlorophenolindophenol اندازه گیری گردید. فعالیت آنتی اکسیدانی با استفاده از 2،2-دی فنیل-1-پیکریل هیدرازیل (DPPH) اندازه گیری شد. داده ها تجزیه واریانس شدند و مقایسه بین ژنوتیپ ها به روش دانکن انجام شد. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها و همبستگی پیرسون با استفاده از صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی انجام گردید.

نتایج این تحقیق نشان داد که بیشترین مقدار طول میوه مربوط به G2 با 43/22 میلی متر بود. نتایج این مطالعه نشان داد که ژنوتیپ های مختلف از نظر صفات مورفولوژیکی مانند وزن میوه تفاوت معنی داری با هم داشتند. در اندازه گیری وزن میوه، بیشترین وزن میوه با مقدار 18/3 گرم مربوط به G5 بود. وزن میوه بیشترین تاثیر را بر عملکرد دارد. رنگ یکی از مهمترین خصوصیات مورفولوژیکی میوه سنجد است. در اندازه گیری رنگ میوه، بیشترین مقدار * L با مقدار 6/39 مربوط به G2، بیشترین مقدار *a با مقدار 7/24 مربوط به G7 و بیشترین مقدار *b با مقدار 2/19 مربوط به G2 بود. پس از محاسبه کروما، بیشترین مقدار کروما با مقدار 94/27 در G10 مشاهده شد. بیشترین میزان Hue با 36/55 درصد مربوط به G2 بود. بیشترین مقدار فنول کل، فلاونوییدها و اسید آسکوربیک به ترتیب با 58/33 میلی گرم اسید گالیک در 100 گرم وزن تر میوه در ژنوتیپ 10 (G10)، 11/21 میلی گرم کویرستین در 100 گرم وزن تر میوه در ژنوتیپ 10 (G10) و 5/42 میلی گرم اسید آسکوربیک در گرم وزن تر میوه در ژنوتیپ1 (G1) مشاهده شد. همچنین ظرفیت آنتی اکسیدانی میوه با استفاده از DPPH نشان داد که فعالیت آنتی اکسیدانی این ژنوتیپ ها بین 17/21 تا 81/33 درصد متغیر بود. تجزیه خوشه ای داده های مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی نشان داد که ژنوتیپ های مورد بررسی در این تحقیق در دو گروه جداگانه قرار گرفتند که از میان آنها گروه دوم (ژنوتیپ های 1، 6، 7، 8، 9 و 10) دارای بیشترین فنول، فلاونویید و ویتامین ث و فعالیت آنتی اکسیدانی بودند. نتایج همبستگی در بین خصوصیات فیتوشیمیایی نشان داد که فعالیت آنتی اکسیدانی با میزان محتوای فنول، فلاونویید و اسید آسکوربیک کل همبستگی مثبت و معنی داری داشت.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که ژنوتیپ های مختلف سنجد، به ویژه ژنوتیپ های موجود در گروه دو دارای مقادیر قابل توجهی ظرفیت آنتی اکسیدانی و ترکیبات فنولی بودند که می توانند در صنایع غذایی و دارویی مورد استفاده قرار گیرند. با توجه به نتایج، در بین ژنوتیپ های گروه یک، ژنوتیپ (G10) را می توان به عنوان ژنوتیپ برتر پیشنهاد داد.