عوارض و صدمات ایجاد شده توسط سلاح های شیمیایی در دفاع مقدس و نبردهای محور مقاومت

طی 8 سال جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، سلاح های شیمیایی متفاوتی توسط ارتش بعثی عراق بر علیه رزمندگان و مناطق مسکونی مورد استفاده قرار گرفت. این جنایات جنگی تلفات و آسیب های فراوانی را به انسان ها و محیط زیست وارد ساخت. هدف از این مقاله بررسی ابعاد این حملات شیمیایی و نیز تداوم این جنایات علیه رزمندگان و سکنه محور جبهه مقاومت در زمان حاضر و راهبردهای پیشگیری در آینده است.

این مطالعه مروری است و از منابع معتبر داخلی و بین المللی قابل دسترس از طریق پایگاه های رایانه ای استفاده شده است.

در طول دوران دفاع مقدس و نبردهای سال های اخیر محور مقاومت به طور عمده از گازهای تاول زا (خردل) و گازهای اعصاب (تابون و سارین) استفاده شده است. بیشترین ماده شیمیایی جنگی مورد استفاده سولفور موستارد یا خردل بوده ااست. پس از گذشت بیش از 30 سال از اتمام جنگ تحمیلی، هنوز جانبازان شیمیایی از اثرات زیان بار آن رنج می برند. گاز خردل یک عامل آلکیله کننده قوی است. اثرات زیان بار این گاز بر بافت های متفاوتی گزارش شده و بیشترین اثرات آن بر ریه، چشم و پوست مورد مطالعه قرار گرفته است. در این مقاله، مهم ترین بیماری های حاد و مزمن ایجاد شده توسط گاز خردل در دستگاه تنفسی، چشم ها و پوست مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین اشاره مختصری به گازهای اعصاب شده است. در نهایت گاز دیگری که احتمالا در نبردهای محور مقاومت (گاز کلر) استفاده شده است، ذکر گردید.

انواع عوارض دیررس ریوی، چشمی، پوستی و... ترکیبات مورد استفاده در سلاح های مرگ بار شیمیایی با گذشت سال ها از پایان دفاع مقدس همچنان موجب رنجش مصدومین می شود. هنوز مکانیسم دقیق بروز بیماری های دیررس در این افراد و نیز بیومارکرهای شناسایی آنان، به طور دقیق مشخص نشده است. ضرورت تمرکز مطالعات آینده روی با هدف شناسایی روش یا روش های غیرتهاجمی جهت تشخیص مصدومیت و بیماری و نیز انجام مطالعاتی با روش های نوین سیستم بیولوژی (ترانسکریپتومیک، پروتیومیک و متابولومیک) که قادر به تعیین مکانیسم مشکلات دیررس بیماری بوده و روش های درمانی موثرتری به منظور جلوگیری از پیشرفت بیماری ارایه می دهند، کماکان به شدت احساس می شود.