بررسی کیفی مریم گلی دارویی (Salvia officinalis L.) تازه و خشک در نوبت های مختلف برداشت

مریم گلی دارویی با نام علمیSalvia officinalis L.  گیاهی علفی و چندساله و متعلق به تیره نعناع (Lamiaceae) می باشد. این گیاه به دلیل دارا بودن اسانس، یک گیاه مهم اقتصادی در نظر گرفته می شود. امروزه اسانس این گونه، در صنایع داروسازی، عطرسازی و فرآورده های آرایشی- بهداشتی کاربردهای مهمی دارد. خشک کردن فرآیند پس از برداشتی است که در کشت و کارهای با مقیاس صنعتی، به دلیل حجم بالای گیاه تازه تولیدی نیازمند فضای مکانی بزرگ و هزینه های بالا، چه به لحاظ سخت افزاری و چه به لحاظ نیروی انسانی، می باشد تا پس از آن جهت استخراج اسانس به کارخانه انتقال یابد. بنابراین، این پژوهش با هدف بررسی عملکرد کمی و کیفی اسانس گیاه مریم گلی دارویی در نوبت های برداشت مختلف در طول فصل رشد از گیاه تازه و خشک در شرایط آب و هوایی شهرستان سعادت شهر استان فارس انجام شد. بدین منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. عامل اول شامل سه نوبت برداشت و عامل دوم نوع ماده گیاهی (تازه و خشک) بود. نتایج نشان داد که اثر متقابل نوبت برداشت × نوع ماده گیاهی بر بازده اسانس گیاه مریم گلی در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد. مقایسه میانگین اثرات متقابل نوبت برداشت و نوع ماده گیاه نشان داد که بالاترین بازده اسانس گیاه مریم گلی مربوط به نوبت برداشت دوم و ماده گیاهی خشک که معادل 18/1 درصد (وزنی/وزنی) بود، به دست آمد که نسبت به دیگر تیمارها، اختلاف معنی داری را نشان داد. بررسی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس این گونه مشخص کرد که در مجموع 34 ترکیب در اسانس سرشاخه های گل دار گیاه مریم گلی در نمونه های جمع آوری شده شناسایی شد. هیدروکربن های منوترپنی گروه اصلی سازنده ترکیبات در همه نمونه های گیاهی مورد مطالعه بود. ترکیب های شاخص تشکیل دهنده اسانس عبارت از 1، 8- سینیول، آلفا- توجون، بتا- پینن و کامفور بودند. نتایج نشان داد که اثر متقابل نوبت برداشت × نوع ماده گیاهی بر 1، 8- سینیول معنی دار نمی باشد، اما در ترکیبات آلفا- توجون و کامفور در سطح احتمال 1 درصد و در بتا- پینن در سطح احتمال 5 درصد معنی دار گردید. در مجموع یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که بیشترین عملکرد کمی اسانس در شرایط آب و هوایی سعادت شهر استان فارس، از ماده گیاهی خشک و در نوبت برداشت دوم حاصل شد. این در حالی است که بیشترین میزان ترکیب های هیدروکربن، به عنوان شاخص کیفی اسانس مریم گلی، در نوبت برداشت سوم در هر دو ماده گیاهی تازه و خشک مشاهده شد.