بررسی نحوه انعکاس مولفه های متنی و بصری تمثیل «کشتی شیعه» در نگاره «ستایش رسول علیه السلام» در دیباچه شاهنامه های دوره آل اینجو

اهمیت ویژه «شاهنامه» از منظر «دین و مذهب»، در دیباچه آن با شعری تحت عنوان« گفتاراندر ستایش پیغمبر» می باشدکه فردوسی به بیان صریح اعتقادات مذهبی خود نسبت به اهل بیت(ع) می پردازد و در ستایش پیامبر(ص) و امام علی(ع) به مضمون حدیث نبوی «سفینه»، اشاره می کند و با طرح موضوع «کشتی شیعه»، مقام و جایگاه اهل بیت(ع) نزد شیعیان و لزوم اطاعت و تبعیت از ایشان را اثبات می نماید.فردوسی در این شعر علی(ع) را «وصی» پیامبر(ص) می نامد و این امر از سویی موجب می شود که بسیاری از نسخه برداران شیعی یاسنی «شاهنامه»، با کاستن یا افزودن ابیاتی بر این بخش به نوعی در شدت یا ضعف عقاید فردوسی بر خوانندگانش تاثیر گذارند و از سویی دیگر، برخی از هنرمندان این وصف را پسندیده و آن راتحت عنوان«تمثیل کشتی شیعه» به تصویر کشیده اند؛ مانند نگاره «ستایش رسول علیه السلام» «شاهنامه»های کوچک دوره آل اینجو که احتمالا با پشتیبانی شیخ ابواسحاق از کتاب آرایی «شاهنامه» و تاکید بر نگارگری در مکتب شیراز بر محور معیارهای ایرانی و ارتقای آنها تولید شدند. از آنجایی که این نگاره جزو اولین نگاره هایی است که مضمون«تمثیل کشتی شیعه»را به نمایش گذاشته است، این پژوهش به شیوه ترسیم این نگاره و تعلق آن به مکتب نگارگری آل اینجو می پردازد و هدف اصلی آن مطالعه و مطابقت این نگاره با دیباچه شاهنامه، در امر وصایت امام علی(ع) می باشد و بدین منظور مولفه های متنی و بصری آن مورد شناسایی واقع می ‎شود تا تغییراتی که موکدات شعر اصلی فردوسی در این نگاره انجام شده، مشخص گردد.این تحقیق در پی پاسخگویی به این سوالات است که چه تفاوت هایی میان متن این نگاره باشعر«گفتار اندر ستایش پیغمبر» وجود دارد و آیاا ین تحولات در مولفه های بصری نگاره نیز مشاهده می گردد؟ آیا ارتباط معناداری میان مولفه های متنی و بصری این نگاره وجود دارد و تاچه میزان مولفه های برون متنی بر عناصر ساختاری نگاره موثر بوده اند؟ بنابراین روش پژوهش براساس ماهیت توصیفی تحلیلی با رویکرد تفسیری و تطبیقی انجام شده و اطلاعات آن از طریق مطالعات کتابخانه ای گردآوری شده است.نتایج نشان می دهدکه متن این نگاره باشعراصلی دیباچه تفاوت هایی داردومولفه های بصری آن نیز با متن نگاره متفاوتند. ظاهرا کاتب یاحامی این نگاره تصمیم گرفته که نام خلفای اولین راازمتن حذف نماید،اما برخی ازخاطرات باقیمانده ازوجود آنها ممکن است برنگارگرتاثیرگذاشته ووی اصول ذاتی متن رابه جای خود موضوع«کشتی در دریا»رعایت کرده است وازسوی دیگر،وی به آن اصول ایمانی که درپس روایت متن آشکارشده، پایبند بوده وبر برتری علی(ع)برسایر خلفای اولین تاکید کرده وحقوق انتصاب الهی ایشان به عنوان خلیفه پیامبر(ص)را تقویت نموده است.