چالش ها و راهکارهای تحقق احکام بخش سلامت در برنامه های توسعه ایران: مرور مطالعات دو دهه اخیر

با توجه به ضرورت یادگیری از تجربیات گذشته و بهبود مداوم به منظور پیش نیاز تدوین برنامه های توسعه، پژوهش حاضر به بررسی چالش ها و راهکارهای تحقق احکام مرتبط با سلامت در برنامه های توسعه اول تا ششم پرداخته است. پژوهش حاضر از نوع مطالعات مروری حیطه ای بود. مطالعات منتشر شده به زبان انگلیسی و فارسی از 1380 تا پایان آبان ماه 1400 جستجو و بررسی شدند. جستجو در پایگاه های اطلاعاتی SID, Magiran, Irandoc, Web of Science, Scopus, Google scholar, Pubmed  و مجلات مرتبط انجام شد. مطالعات به دست آمده پس از حذف مطالعات نامرتبط، تکراری و ارزیابی کیفیت، در نهایت مقالات برای تحلیل نهایی انتخاب شدند. برای ارزیابی کیفیت از برنامه مهارت ارزیابی انتقادی- aچک لیست کیفی کسپ استفاده شد. برای تحلیل داده ها از رویکرد تحلیل محتوای قراردادی با استفاده از Max-QDA-12 استفاده شد. 262 مطالعه در ابتدای جستجو بدست آمد و در نهایت 16 مقاله انتخاب و تحلیل شدند. چالش او راهکارهای مربوط به تحقق احکام بخش سلامت در برنامه های توسعه ایران در 7 محور اصلی شامل؛ رویکرد تدوین برنامه؛ سیاستگذاران و مسیولین اجرا؛ اجرا و تحقق برنامه؛ تدوین برنامه؛ دیده بانی برنامه ها؛ فقدان پیروی از اصول برنامه ریزی و 51 محور فرعی استخراج شدندکه فقدان تعریف روشن مفاهیم توسعه و برنامه ریزی؛ عدم همسویی احکام برنامه با سیاست های کلی؛ فقدان نظارت معنادار و توسعه ای؛ اهداف و اولویت های چندگانه ازجمله چالش ها بودند. همچنین راهکارهای متناظر هرکدام از چالش ها شامل 47 محور فرعی از دیگر یافته های پژوهش بود که اجرای صحیح اصول برنامه ریزی منسجم، تعریف شاخص های مناسب، سازوکارهای جمع آوری اطلاعات ارزیابی برنامه، حمایت سیاسی، ایجاد درک واحد بین ذی نفعان، انطباق طراحی برنامه های اجرایی با زیرساخت و حرکت به سوی برنامه های مختلط، ازجمله راهکارهای رفع چالش ها می باشند. رویکردهای انسان محور توسعه برای سلامت، ارزش فراوانی قایل می شود و اعتقاد دارد تا وقتی که یک نظام سلامت کارآمد بر جامعه حاکم نباشد، جوامع و ملت ها نمی توانند به اهداف اقتصادی و اجتماعی خود دست یابند. لذا مباحث و برنامه ریزی های این حوزه دارای اهمیت بسیار زیادی می باشد؛ بنابراین چالش های شناسایی شده حاصل از این مطالعه و راهکارهای فایق آمدن بر آنها می تواند به تدوین، اجرا و در نهایت ارزیابی برنامه های توسعه آتی کمک نماید.