تبیین نظریه نمادین پل تیلیخ و واکاوی کارایی آن در ساحت قرآن

یکی از مسایل مهم امروزی فلسفه دین که با دانش های زبان شناسی، کلام و تفسیر گره خورده است، مسیله ی «زبان دین» یا «زبان دینی» است. در عصر حاضر متفکران غربی نوعا با طرح نظریه‎هایی چون نمادانگاری، کارکردگرایی، تمثیل انگاری، و اسطوره پنداری زبان دینی را غیر شناختاری و فاقد بار معرفتی دانسته اند. در این میان، پل تیلیخ (1886 1965)، متکلم مسیحی آلمانی امریکایی، زبان دین را نمادین می داند. از نگاه وی، دین همان شناخت امر متعالی و پیوند قلبی با اوست و چون امر متعالی نامحدود و دست نایافتنی است گزاره‎های دینی نمی‎توانند با زبان عادی از آن سخن بگویند و ناچار زبان دین زبان نمادین خواهد بود. در مقاله حاضر، پس از تبیین و تحلیل دقیق نظریه نمادین پل تیلیخ، از چالش های فراوان این نظریه سخن گفته شده است؛ ابهام مفهومی، ابهام در نتایج، تناقض میان نظریه و عملکرد صاحب آن، خلط میان نماد و زبان نمادین، خلط مفهوم و مصداق وجود الهی، و به ویژه غیر معرفت بخش بودن گزاره‎های دینی از جمله این چالش‏هاست. افزون بر این، تفاوت‎ها به لحاظ بستر، آموزه ها، چالش‏ها، و راهکارها ‎میان فضای «کتاب مقدس» و «الهیات مسیحی» از یک سو و «قرآن» و «الهیات اسلامی» از سوی دیگر چنان عمیق و اساسی است که به فرض کارآمدی نظریه تیلیخ در الهیات مسیحی نمی تواند در ساحت قرآن کارایی داشته باشد.