نقد و تحلیل زبان حماسی در بهمن نامه

زبان یکی از مهمترین عناصر حماسه و ظرف بیان محتوا، اندیشه و تخیل است؛ از این رو برای تحلیل سبکی متون حماسی باید به بررسی زبان این آثار پرداخت. بهمن نامه یکی از منظومه های مهم پهلوانی به زبان فارسی است که در اواخر قرن پنجم یا اوایل قرن ششم هجری به دست ایرانشان بن ابی الخیر و به سبک شاهنامه فردوسی سروده شده است. این کتاب به سرگذشت بهمن، پادشاه کیانی، ماجراجوییها و ستیزهای او با خاندان رستم میپردازد. این پژوهش بر آن است که ویژگیهای زبان حماسی بهمن نامه و میزان مطابقت آن با زبان حماسی معیار را بررسی نماید.

شیوه تحقیق در این مقاله توصیفی - تحلیلی است. نگارندگان با توجه به الگوهای نقد زبان شعر و معیارهای سبک شناسی، با ملاک قرار دادن تمام یا بخشی از ابیات این منظومه بعنوان حجم نمونه و سنجش آماری آن، شاخصه ها و لایه های گوناگون زبان حماسی در بهمن نامه را نقد و تحلیل نموده اند.

زبان حماسی در بهمن نامه از جنبه آوایی، بلاغی، لغوی، نحوی و محتوایی قدرتمند است؛ در اکثر ابیات، طنین واجهای انفجاری و انسدادی به گوش میرسد. اغلب سجعها، قافیه ها و ردیفها به هجای کشیده ختم میشوند. تخفیف واژه ها بسامد زیادی دارد. همه این موارد بر لحن و طنین حماسی این کتاب افزوده است. کاربرد اغراق، تشبیه، توصیف و دیگر آرایه های ادبی، بسیار هنرمندانه و بیانگر قدرت بالای شاعر در تصویرآفرینی است. گاهی نیز نوآوریهایی در تصاویر این کتاب مشهود است. از جنبه محتوایی، شاعر بخوبی توانسته با برقراری پیوند بین لفظ و معنا، عظمت و علو مضامین حماسی را در سخنش جلوه گر سازد.

زبان حماسی در بهمن نامه با ویژگیهای زبان حماسی معیار (شاهنامه فردوسی) کاملا همخوانی دارد. در مجموع بهمن نامه نمونه ای موفق از منظومه های حماسی پس از شاهنامه فردوسی است.