بررسی مکانیسمهای دفاعی روانی در آثار سیمین دانشور (با تکیه بر رمانهای سووشون، جزیره سرگردانی، ساربان سرگردان)

مکانیسمهای دفاعی روانی یکی از راهکارهای روانی انسان برای تقلیل اضطراب است که بر روان انسان وارد شده و آن را در آستانه فروپاشی قرار میدهد. این مکانیسم نتیجه مطالعات فروید و همکارانش بویژه دخترش آنا فروید است. به اعتقاد فروید، بسیاری از واکنشهای انسان، نشیت گرفته از کنشهایی است که روان آدمی در مواجهه با شرایط ناگوار از خود نشان میدهد. این نوشتار سعی دارد از این دیدگاه، رفتار شخصیتهای آثار سیمین دانشور را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.

گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای بوده و شیوه بررسی از نوع مطالعات کیفی و تحلیل محتواست. جامعه آماری شامل کل کتابهای سووشون (1371)، ساربان سرگردان (1380) و جزیره سرگردانی (1381) از انتشارات خوارزمی میباشد.

اشخاص داستانی این رمانها گاهی واکنشهایی از خود نشان میدهند که محصول ساز و کار دفاعی روان آنهاست. این ساز و کارها در برخی موارد رشدیافته هستند که موجب بروز رفتارهای مقبول در جامعه میشوند و گاهی نیز در زمره رفتارهای رشدنایافته قرار میگیرند که سبب ناسازگاری فرد با افراد پیرامونش میشوند.

با بررسی رفتار و کنشهای شخصیتهای داستانی سه رمان سیمین دانشور از منظر مکانیسمهای دفاعی روانی، نتایج نشان میدهد عمده اعمال و کنشهای افراد داستانی و بطور کلی شخصیت پردازی در این آثار مبتنی بر انگیزه های روانی صورت پذیرفته است؛ بگونه ای که برخی فعالیتهای سیاسی اشخاص نیز ریشه در مسایل روانی آنان دارد.