نگاه آفاقی در اشعار سهراب سپهری

سهراب سپهری از جمله شاعرانی است که شعر او با روشی مورد مطالعه قرار گرفته است که فرمالیستها از آن با عنوان «عنصر مسلط» یاد میکنند. عنصر مسلط منجر میشود که شعر به اندیشه خاصی تقلیل پیدا کند و جوانب دیگر رفتار شعری شاعر دیده نشود. در این پژوهش به آن بخش از شعر سهراب سپهری پرداخته میشود که نگارندگان از آن با عنوان «نگاه آفاقی» یاد میکنند و در تحلیل شعر سهراب سپهری مورد غفلت واقع شده است.

این پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.

توجه سپهری به جامعه و صدای اعتراض او متفاوت با دیگر شاعران و بگونه ای پوشیده در دو حالت نمود پیدا کرده است؛ نخست آنکه شاعر با به کارگیری تصاویر شعری اعم از نماد، اسطوره، استعاره، تشبیه، حس آمیزی، و تداعی به بیان و توصیف فضای خفقان آمیز زمانه خود میپردازد که از آن با عنوان «بلاغت اعتراض» یاد شده است؛ دیگر آنکه سهراب با بهره گیری از اندوه اجتماعی و تسری دادن تنهایی و ناامیدی خود به پدیده های طبیعت، بخشی از فرامتن موجود در جامعه را بعنوان عامل موثر در این اندوه و تنهایی بازتاب میدهد.

یکی از انواع تصاویر رایج در شعر سهراب سپهری نماد است. در این راستا تصویر شب یکی از پرتکرارترین تصاویر شعری است که سپهری آن را در توصیف خفقان و ظلمت جامعه خود به کار گرفته است. از سویی دیگر توصیف مکرر شاعر از تنهایی، انزوا و اندوه در نسبت با فرامتن قابل بررسی است؛ به عبارتی خفقان موجود در جامعه در شعر سپهری به شکل تنهایی، انزوا و اندوه نمود پیدا کرده است.