تحلیل نقش وضع، تحریف وتاویل در بنیان جریان ‎های انحرافی مهدویت

بی گمان جریان ها، همچون حرکت هایی که در جامعه و بر پایه معیارهای ویژه ای شکل گرفته و تحولاتی را به همراه دارند؛ دارای بنیان هایی هستند که بررسی و تحلیل آن ها به تحلیل و نقد آن ها کمک شایانی می کند.
از پدیده هایی که در نقل روایات مهدویت در مواردی به ایجاد و گسترش جریان های انحرافی منجر شده، وضع، «تحریف و تاویل» است.
در این نوشتار، به بررسی نقش این سه در شکل گیری و استمرار جریان های انحرافی مهدویت در عصر حضور ایمه؟عهم؟ پرداخته شده است.
در پژوهش پیش رو، پس از بازنمایی این عوامل در روایات مهدویت، راهکارهایی ناظر به روشنگری درباره وقایع ناگوار در تاریخ احادیث در عصر حضور ایمه(ع) و بررسی دگرگونی های انجام شده؛ به گونه ای مختصر به روش تاریخی حدیثی مورد تحلیل قرار گرفته اند.
اگرچه مشخص کردن میزان نقش این سه در پدیدآوردن و استمرار جریان های انحرافی کاری بس مشکل می نماید؛ بررسی ها گواه روشنی است بر این اصل بنیادین که بن مایه های انحراف را می توان در دگرگونی احادیث معصومان؟عهم؟ به نظاره نشست. 
بر پایه یافته های این پژوهش، در کنار عوامل اجتماعی، سیاسی و شخصیتی در پدیدآمدن و استمرار جریان های انحرافی؛ «وضع»، «تحریف» و «تاویل» در نقل روایات، نقشی کلیدی و بنیادین داشته اند.