تحلیل فضایی عوامل موثر بر شکلگیری هسته های جدید شهری (نمونه موردی: کلانشهر کرمانشاه)

تجربه توسعه شهری نشان داده است که بخش مرکزی شهرها به مرور توان خود را در برخی ابعاد به ویژه در اسکان طبقات مرفه و ارایه خدمات نوین و پیشرفته از دست می‏دهند. در نتیجه شهرها به طور طبیعی به پهنه‏ های جدید جهت ساماندهی جمعیت، فعالیت و خدمات روی آورده و مناطق جدید شهری در قالب ساختار چندهسته‏ای پدید می‏آورند. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی غیرتجربی و در چارچوب الگوی تحلیلی موردی انجام شده‏ است. جهت تحلیل داده‏ها از مدل GMM، آمار فضایی، روش پیترهال و شاخص اختلاط کاربری استفاده شده است. مطابق با نتایج مناطق 1، 3 و 4 بیشترین میزان فعالیت و کارکرد را داشته‏ اند. ارزیابی ساختار شهر وجود یک هسته قوی در منطقه 1 و هسته‏ های فرعی ضعیف‏تری در مناطق را نشان می دهد، اما کارکرد‏ اصلی در شهر کرمانشاه دارای الگوی تک هسته‏ای است. مطابق نتایج فرضیه صفر آزمون موران (0.003) در مناطق 8گانه کلانشهر کرمانشاه سه فاکتور فاصله ، درجه تمرکز و عامل دسترسی در سطح معناداری بالایی تایید می شود. ضریب خودهمبستگی فضایی در سطح بالایی معنادار است و موید وجود وابستگی فضایی در اجزا اخلال مدل رشد هسته مسکونی و ارتباط معنادار آن با سایر کاربری های شهری است. به این معنی که شوک وارد بر یک هسته، به دیگر هسته ها نیز سرایت کرده است. نتایج نشان می دهد که رشد هسته مسکونی در یک منطقه تا چه میزان متاثر از شوک وارد بر تابع فاصله و میزان دسترسی به هر هسته در سایر مناطق شهر بوده است. در بین متغیرهای موجود، درجه تمرکز یا تفرق جمعیت (117.03) و درصد توزیع کاربری های مسکونی (0.7402) به عنوان مهم ترین عوامل و متغیر فاصله (0.687-) به عنوان متغیر کنترل، دارای اثر منفی بر رشد و توزیع هسته تجاری بوده است به این معنی که کاربری های تجاری با فاصله بیشتر از هم، رشد پایین تری داشته اند.