پیشنهادی نو بر مکان یابی توکریش براساس کتیبه های بین النهرینی

هم زمان با شکل گیری تمدن ها در بین النهرین، نیاز فزاینده ای به منابع مختلف، ازجمله فلز و محصولات دامی به وجود می آمد. تمدن های موجود در جلگه بین النهرین، به دلیل میزان محدود و در مواردی فقدان چنین منابعی در این جلگه، مجبور به برقراری ارتباطات گسترده با مناطق دیگر بودند. «توکریش» ازجمله مناطقی است که از این نظر موردتوجه بین النهرینی ها بوده است. اشارات پراکنده و اندک به این نام جای در کتیبه ها، باعث شده برای نتیجه گیری در بیشتر پژوهش ها به چند کتیبه محدود اهمیت بیشتری داده شود. هم چنین عدم توازن در بررسی کتیبه ها و آثار باستانی، درمیان پژوهش های مربوط به توکریش وجود دارد. به همین دلایل تاکنون مکان ها و فرهنگ های باستانی مختلفی برای این نام جای پیشنهاد شده است. در این پژوهش تلاش شده به بررسی دقیق تر کتیبه های مربوط به توکریش، آثار معدنکاری باستانی و مسیرهای تجاری پرداخته شود، تا از این دیدگاه مناسب ترین مکان برای آن پیشنهاد گردد. در کتیبه های بین النهرینی توکریش به عنوان سرزمین کوهستانی وسیع، با نظام سیاسی شاهک نشینی، دارای معادن مختلف و هم چنین واسطه ای تجاری، معرفی شده است. توکریش برای اولین بار در دوره اور III شناخته می شود. براساس یافته های باستان شناسی در دوره اور III، یک مسیر تجاری لاجورد و قلع در شمال فلات ایران شکل گرفته است. بنابر شواهد موجود، موقعیت توکریش جایی بر سر این مسیر تجاری، در شمال فلات ایران و شرق آشور قرار داشته و احتمالا شکل گیری این مسیر، باعث رشد و شناخته شدن توکریش در بازه زمانی کوتاه، توسط بین النهرینی ها شده است. با توجه به معادن اشاره شده برای توکریش، موقعیت دقیق تر آن را می توان محدوده میان دو محور معدن خیز آستانه-سربند و تکاب-داش کسن دانست. این جای گذاری، به خوبی با نظر بیشتر پژوهشگران هم خوانی دارد و دسترسی به معادن طلا، نقره و قلع در محور کوه زایی سنندج- سیرجان، به خصوص معادن تکاب و شازند که آثار معدنکاری باستانی گسترده ای دارند را نشان می دهد.