مطالعه باستان شناسی، سفال های ایرانی-اسلامی (قرون 7 تا 9ه‍.ق.) یافت شده از کاوش های آزاک روسیه

منطقه آزاک واقع در جنوب روسیه که امروزه با نام «آزو» شناخته می شود طی قرون میانی اسلام، نقشی فعال در مبادلات تجاری ایفا می کرده است. طی کاوش هایی که در این منطقه انجام شده است، آثار فرهنگی مختلفی یافت شده است که نشان از اهمیت بالای آن در قلمرو اسلامی طی قرون 7 تا 9ه‍.ق. دارد. تولیدات سفالی از ایران که حجم بالایی از آثار فرهنگی این منطقه را به خود اختصاص داده اند، تاکنون مورد مطالعه قرار نگرفته؛ این درحالی است که مطالعه این سفال ها می تواند نمونه های جدیدی از سفال های دوران اسلامی را به محققان معرفی نموده و نقشی اساسی در گونه شناسی سفال های ایران در قرون میانی اسلام، ایفا نماید. حال این پژوهش درنظر دارد با تکیه بر مطالعات میدانی و کتابخانه ای، سفال های یافت شده از این شهر، طی کاوش های موزه آزو که در خود این موزه نیز نگه داری می شوند را موردمطالعه قرار دهد. در این پژوهش به این پرسش ها پاسخ داده خواهد شد که سفال های یافت شده از این شهر شامل کدام گونه های سفالی می باشند؟ این سفالینه ها متعلق به کدام دوران تاریخی می باشند؟ براساس این مطالعه مشخص گردید که آزاک به دلیل قرارگیری در میان دشت قبچاق، شمال غرب ایران و ماوراءالنهر به عنوان یک شهر بندری نقشی اساسی در مبادلات سفال تمدن اسلامی به سمت اروپا ایفا می کرده است. سفال هایی که از ایران به این منطقه صادر می شده اند در مراکز مهم سفالگری ایران از قبیل: کاشان، ری، ساوه، جرجان، سلطان آباد و آذربایجان تولید می شده و شامل انواع مختلفی از سفال هایی با سبک نقاشی زیرلعاب، نقاشی روی لعاب، نقش کنده زیرلعاب را دربر می گیرند که در این میان، سفال هایی با سبک «کاشین» که در شهر کاشان تولید می شده اند، جزو غالب و مشهور آن ها به حساب می آیند. در کنار این سفالینه ها سفال های تولیدات قلمرو بیرانسی نیز جزو اقلام مهم تجاری این منطقه بوده است که باعث ایجاد تبادل تکنیکی بیم قلمرو اسلامی و بیزانس شده است.